تحلیلی بر واقعه اصحاب کهف

با بررسی داستان اصحاب کهف (آیات 9-26) و با نگاهی به برخی از تفاسیر موجود و اظهارات و گمانه زنی های مطرح شده، نکات زیر به دست می آید:

1. داستان غارنشینان یک داستان شگفت انگیز است. در همان حال خداوند به پیامبرش می فرماید به نظر شما داستان اصحاب کهف از معجزات زمانه است؟ (آیه 9).
2. داستان اصحاب کهف ارتباط نزدیکی با الرکیم دارد و به یکدیگر مربوط است و شاید به این دلیل است که در این باب الرکیم (آیه 9) شرح داده نشده است.
3. حقیقت اخبار مربوط به غارنشینان چیست؟ خداوند در آیات 13 و 14 و 15 به حقیقت غارنشینان اشاره می کند و می فرماید ما به شما راست می گوییم. آنان جوانان مؤمنی بودند که هدایتشان کردیم و دلهایشان را محکم کردیم و بر اساس ایمانشان به پروردگار آسمانها و زمین و مخالفت با ظلم و ستم ستمگر زمان، به آنها وحی کردیم که به غاری پناه ببرند.
4. خداوند مؤمنان را رها نمی کند. خداوند یاری خود از اصحاب کهف را این گونه بیان می کند (آیه 14) که وقتی در مقابل ظالم زمان ایستادند، خداوند به آنها الهام کرد که به غار پناه ببرند (آیه 15). علاوه بر این، این مردان مذهبی باید از مردان مشهور علمی یا سیاسی زمان خود بوده باشند که ناپدید شدن آنها یک رویداد مهم به حساب می آمد.
5. صبر خداوند در برابر کفر زیاد است. فرار اصحاب کهف و گذراندن مدت طولانی در خواب و سپس بیداری آنان برای مشرکان، دلیل بر صبر خداوند است. خداوند بارها این صبر را به مردم نشان داده است. صبر بر طغیان قوم نوح از آن موارد است (هود، 40).
6. خواب مثل مرگ است. کلمه «قیامت» که ظاهراً برای احیا به کار می رود و در اینجا برای بیداری از خواب به کار می رود، دلیلی بر این شباهت است (آیه، 12).
7. لنالام در آیه 12 به چه معناست؟ مفسران در این باره نظرات مختلفی داده اند، به نظر می رسد نکته اصلی این است که علم را باید گفت که با خلقت برابری می کند و تعاریفی که بعضاً مخالف آن باشد وجود ندارد. این بدان معناست که اگرچه خداوند به همه چیز آگاه است، اما علم واقعی او همان خلقت اوست. این موضوع در مورد مخلوقات او به ویژه انسان نیز صادق است. یعنی همان گونه که تحقق علم خداوند مصادف با خلقت انسان است، هر انتخابی که انسان از قصد تا اجرا انجام دهد، علم او محسوب می شود. در این آیه «علم» به معنای پی بردن به این است که این دو گروه چه انتخاب هایی انجام می دهند. هر انتخابی از هر طرف علم و معرفت خدا و خلقت محسوب می شود. اینطور نیست که همه چیز در یک دفتر نوشته شود و همه بر اساس آن عمل کنند که از آن جبر بیرون می آید. طبق قانون خلقت، هر تصمیمی که انسان بگیرد، علم اوست. در کتاب جستار هستی شناسی و معرفت شناسی (امیر کبیر، 1394) به تفصیل به آن پرداخته ام.
8. دو گروه (حزب) در آیه 12 کدامند؟ در این آیه، با توجه به کلمه «احسی» به معنای فعل و صفت، مشخص می شود که در مورد زمانی که اصحاب کهف در کهف می گذرانند، دو گروه صاحب نظر هستند. این که خدا همه چیز را می داند یک موضوع جداگانه است. در این آیه خداوند می خواهد افکار دقیق هر گروه سخنگو را از تحقیق بیرون بیاورد. برخی از اصحاب کهف می گفتند ما تمام روز یا بخشی از روز را می خوابیم. اما مردم پس از مشاهده سکه های قدیمی، تاریخچه موضوع را بر اساس شواهد و قرائن دریافتند و مشخص است که این نظر صحیح تر به نظر می رسد. احصی یعنی از این دو گروه، کسی که بر اساس قرائن صحبت می کند به حقیقت نزدیکتر است. البته در جایی یکی از اصحاب کهف گفته است که خدا داناتر است، اما این موضوع از تحقیق و پرسش خارج است.
9. آیا کلمه “احاسی” فعل است یا فعل اکثر مفسران مصدر کلمه “احاسی” را از افعال گرفته اند، اما به نظر می رسد از برداشت آن از صفت هایی که برخی به آن اشاره کرده اند (ایراب) مستثنی نیستند. القرآن). عن و بیانه، ج 5، ص 138. 544). ترجمه المیزان (ص 337، ج 13) نیز چنین است: «سپس آنان را بیدار کردیم که کدام یک از آن دو گروه، زمانی را که گذرانده اند بهتر دانسته اند» و آخرین بند این ترجمه ممکن است بازنویسی شود. به عنوان “کدام یک از دو گروه زمان بیکاری ارزش بیشتری دارد.”
10. رحمت خدا در این داستان چیست؟ نجات آنها از ظلم ستمگران و شکنجه های بی رحمانه و خواب طولانی مدت آنها رحمت الهی است. مراقبت از بدن آنها در صبح و عصر و بر حسب نیاز به غذا و سایر نیازهای زندگی، رحمت خداوند است; مخصوصاً بعد از بیدار شدن از همه نعمت ها و هوش و حواس الهی مانند قبل برخوردار بودند (آیات 16 و 17). حتي پس از بيدار شدن و تصميم به تهيه غذا، به يكديگر هشدار مي دهند كه هيچ كس از سرنوشت آنها آگاه نشود تا مورد شكنجه قرار گيرند (آيه 20). از همه مهمتر بعد از مرگشان درس تاریخ شدند و داستانشان معروف شد.
11. سگ خانگی همیشه یک همراه و وفادار بوده است. اینکه سگ در طول تاریخ یک حیوان وفادار برای بشر بوده است نه برای این زمان و نه برای هیچ زمان دیگری. هوش و وفاداری او مشهور است (آیه 18).
12. می ترسید به او نزدیک شود. در این مدت ممکن است عده ای از وجود خود در غار باخبر شده باشند، اما وجود و ترس آنان را از نزدیک شدن و رحمت دیگری از جانب خداوند باز داشته است و خداوند این را اینگونه بیان کرده است که «فکر می کردی بیدارند در حال خواب». ..، اگر از آنها یاد می گرفتی، می ترسیدی». (آیه 18).
13. زمینه تحقیق و پژوهش فراهم شد. در این آیات دو بار از استعمال «کزالک بعثناهم» استفاده شده و راز و دلیل این آزار بیان شده است. معلوم می شود که این امر از دو جهت مهم است، یکی اینکه بفهمیم کدام دو گروه در توضیح و شمارش زمان تأخیر دقت بیشتری دارند (آیه، 12) و دیگری سؤال از یکدیگر در این مورد. اولی مهم است زیرا اگر با دیدن سکه های قدیمی کمکی به تفکر مردم نمی شد، غارنشینان نمی دانستند و نمی دانستند چه مدت خواب بوده اند و این خود تفکر مردم و جامعه را برجسته می کند، حتی اینکه چرا این یک کفر و می تواند باشد. کاری کنید که ایمانداران به زندگی به درک حقیقت کمک کنند. دوم اهمیت پرسش از یکدیگر در هر رویدادی است (آیه 19). به این معنا که هر گروه و گروه آشتی جو باید قدر جستجو و پرسش در زندگی را بداند. شاید بتوان گفت راز آفرینش در آیه 13 سوره حجرات، تعارف مردم و بیدار شدن در این سوره (آیه 19) برای درخواست از یکدیگر است. روز قیامت زمان بازجویی و تحقیق است (اعراف، 6؛ نحل، 93).
14. قیامت و وعده خدا حق است. بیان داستان اصحاب کهف برای مردم، شرح دو مطلب است، یکی وفای به وعده خداوند که کمک به مؤمنان به هر وسیله ممکن است و دوم ذکر تحقق قیامت. که در آن شکی نیست (آیه 21).
15. مسائل تاریخی برای همه مهم است. پیام دیگر این آیات توجه به حوادث تصادفی است. وقتی داستان اصحاب کهف بر همگان معلوم شد، عده ای که ممکن بود به خدا ایمان نداشته باشند، با ساختن نماد و بنایی برای این واقعه موافقت کردند و مؤمنان پیشنهاد ساختن مسجد را دادند (21). در هر دو صورت این نشان دهنده توجه به تاریخ و آثار فرهنگی و مذهبی است تا آثار آنها از بین نرود.
16. تعداد و تعداد مهم نیست. خداوند در آیه 22 پس از ذکر اقوال مختلف در مورد تعداد اصحاب کهف، نزاع و نزاع را نهی می کند و علیرغم ادعای عده ای که عدد هفت را برای آنها منطقی تر می دانند، خداوند آن را با ذکر این که او رد می کند. من شماره آنها را می دانم. و آن را خاص می کند، می داند این به معنای مهم یا نبودن عدد نیست، بلکه به این معناست که عدد در آموزش و یادگیری اهمیت چندانی ندارد. این که 300 سال یا بیشتر در غار بوده اند ظاهراً نظر دیگران است و با پیام آیه 26 که می فرماید: «اللّه یعلم فی السموات و الارض» منافات دارد.
17. گذشته مانند آینده است. همانطور که در مورد جزئیات مسائل تاریخی، نمی توان با قطعیت در مورد آینده صحبت کرد و باید مشروط به لطف و اراده خداوند دانست. ممکن است برخی اتفاقات مانع از اجرای کار شود و این به دلیل فراموشی فرد از اصل کار یا عناصری است که در تحقق کار نقش دارند. آیات 23 و 24 سوره کهف بر این امر تأکید دارد و اراده خداوند در تحقق هر کاری به این معناست که غفلت از شرایط و عوامل انجام کار می تواند مانع باشد، پس باید در اظهار نظر قاطع دقت کرد. حتي على عليه السلام مى فرمايد: خداوند به هلاكت نيت و تجاوز آنها آگاه است.