دیپلماسی هسته‌ای و آینده اقتصاد

به گزارش باراناخبر، دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران، در یادداشتی در روزنامه «دنیای اقتصاد» می نویسد: «به عبارت دیگر، مذاکرات وین در دسامبر 2021 را باید ادامه این مذاکرات دانست. دیپلماسی هسته ای دولت روحانی چنین رویکردی به این معناست که ایران و همچنین تعداد قابل توجهی از کشورهایی که دیپلماسی هسته ای را آغاز کرده اند، آماده اند تا از انعطاف دیپلماتیک برای دستیابی به اهداف خود استفاده کنند.

ایران در حال بررسی مذاکرات هسته ای در چارچوب پایان یا کاهش تحریم های اقتصادی است. دیدگاه ایران مبتنی بر این دیدگاه است که نادیده گرفتن تعهدات برجام واکنشی مشروع و اجتناب ناپذیر به خروج آمریکا از برجام و نادیده گرفتن حقوق اقتصادی ایران بوده است. انجام این کار یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی می شد.

در معادله سیاست بین‌الملل، تعامل و اقدام مبتنی بر معادله تهدید تا تهدید می‌تواند تعادل منطقه‌ای و استراتژیک مطلوب را فراهم کند. بنابراین در شرایط کنونی مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی، چین، روسیه و انتصاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه ایران، مهم است که همه این بازیگران اراده لازم برای دستیابی به توافق را داشته باشند. زمانی که اراده دیپلماتیک وجود داشته باشد، طبیعی است که کشورها سازوکارهای حسن نیت و تلاش خیرخواهانه برای رسیدن به اهداف مورد نظر داشته باشند.

هر گاه کشورها تلاش های دیپلماتیک خود را بر اساس حسن نیت و تلاش جمیله قرار دهند، جای توافق وجود دارد. اما باید توجه داشت که هر معامله ای مستلزم چانه زنی و پیگیری حداکثر سود برای دستیابی به اهداف است. مطلوبیت ایران کاملاً مشخص است. پایان تحریم ها، فعال شدن فضای سریع مالی و بانکی و همچنین نقش ایران در اقتصاد انرژی منطقه از ایده های اصلی دیپلماتیک جمهوری اسلامی به شمار می رود.

به همین دلیل افرادی از وزارت نفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی در دور اول مذاکرات تیم دیپلماسی ایران شرکت کردند. مشارکت این افراد را نمی توان سیاهی ارتش دانست، بلکه نمادی از مشارکت بازیگرانی است که هر کدام می توانند نقش محدودی در روند دیپلماسی هسته ای داشته باشند و نشان دهنده آزمون واقعی کنترل بر پایان است. از تحریم ها در این شرایط موضوع کلیدی این است که چگونه می توان بستر لازم برای دستیابی به اهداف متقابل کشورها را فراهم کرد.

اگر تصور کلی ما این باشد که دستیابی به اهداف در کوتاه‌مدت و بدون وقفه در دیپلماسی و مذاکرات هسته‌ای محقق شود، دیدگاه اشتباهی است، هرگونه دیپلماسی و توافق از طریق مکانیسم‌های دیپلماتیک مستلزم استفاده از ابزارها و سازوکارهای مختلف است. خرید برای بهینه سازی اهداف یکی از این شاخص هاست. در یک فرآیند مذاکره، طبیعی است که هر بازیگری به رویکرد طرف مقابل اعتراض جدی کند. حتی ممکن است میز مذاکره را ترک کند یا توافقات قبلی را نادیده بگیرد.

واقعیت این است که هرچه دیپلماسی حساس تر باشد، چالش بین نمایندگان و همتایان بیشتر می شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که مذاکرات دسامبر 2021 از این جهت حائز اهمیت است که همه کشورها و طرف های درگیر در دیپلماسی هسته ای و مذاکرات چندجانبه انگیزه، اراده و تمایل لازم را برای دستیابی به اهدافی مانند دستیابی به توافق متوازن دارند. در این شرایط، ایران از قدرت لازم برای مذاکره و تعیین شرایط دیپلماتیک برخوردار است و این می تواند از اقدام تاکتیکی ایران حمایت کند. تجربه نشان داده است که اقدامات آزار و اذیت و عملیات تروریستی اسرائیل تاکنون نه تنها اراده راهبردی ایران برای توانمندسازی خود برای دستیابی به اهداف دیپلماتیک را متزلزل نکرده است، بلکه زمینه تحرک، اطمینان و تلاش بیشتر برای توانمندسازی خود را نیز فراهم کرده است. در شرایط کنونی، ایران باید برای دستیابی به اهداف خود برای پایان دادن به تحریم ها مذاکره کند. آمریکا، کشورهای اروپایی، روسیه و چین نیز اهداف مشترکی را برای کنترل توان هسته ای ایران دنبال می کنند. آنها در سال 2015 به دنبال جانمایی توان هسته ای ایران بودند. بنابراین طبیعی به نظر می رسد که شرایط سال 2015 را بتوان نقطه تعادل و زینت برای اقدامات بازیگران و تعیین اهداف برای ایران و کشورهای 1+5 در آینده دانست.

نتیجه‌گیری: در نهایت می‌توان به این نکته اشاره کرد که ابتدا دیپلماسی هسته‌ای ایران و کشورهای اروپایی، روسیه، چین و آمریکا بر اساس نشانه‌هایی از اراده ساختاری برای دستیابی به اهداف متقابل و چندجانبه است.

نکته دوم این است که چنین مذاکراتی مبتنی بر اراده رهبران، مقامات و ساختار سیاسی کشورهای عضو برای دستیابی به نتیجه متوازن در دستیابی به اهداف متقابل کشورها خواهد بود.

نکته سوم این است که ضرورت سازش، یعنی بازی با اهداف سازنده متقابل، یکی از ویژگی های اصلی تفکر راهبردی ایران است، با اذعان به اینکه پایان تحریم ها تا حدودی کنترلی بر تهدیدات بین المللی و چالش های داخلی ایجاد می کند. هر سال پس از سال ها تحریم شکننده و فلج کننده، هر کشوری باید به شرایطی برسد که بتواند از تنفس راهبردی برای رسیدن به اهداف خود بهره ببرد. در چنین شرایطی طبیعی به نظر می رسد که ایران آمادگی و ابتکار لازم را برای دستیابی به یک توافق سازنده داشته باشد. در چنین شرایطی روسیه، چین، اتحادیه اروپا، تروئیکای اروپایی و همچنین آمریکا باید نقش موثر و سازنده ای در دستیابی به چنین اهدافی ایفا کنند. جالب است که اولیانوف نقش هماهنگ کننده مثبت و موثری در روند مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای مورد بحث در وین داشته است. اول، اولیانوف راه را برای ادامه دیپلماسی هسته ای هموار کرد. دوم اینکه برای تقریب اهداف دیپلماتیک، اقتصادی و راهبردی کشورها از مدل های موازنه استفاده کرده است و ممکن است در میان مدت نتایج مطلوبی برای ایران و کشورهایی که برنامه جامع اقدام مشترک ایجاد کرده اند به همراه داشته باشد. طبیعی است که تحقق این امر و ثبات توافق تنها در شرایطی محقق می شود که ایران مانعی برای به حداقل رساندن نرخ بازگشت تحریم ها ایجاد کند. هرچه ایران پیشگیری بیشتری را در دستور کار قرار دهد، طبیعتاً نتایج و مزایای بیشتری خواهد داشت.

انتهای پیام/