افزایش گسترش گیاه مهاجم «کهور آمریکایی» در مناطق جنوبی ایران

به گزارش باراناخبر، یکی از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی مهاجم ایران، درخت کهور آمریکایی است که گستره بزرگی از جنوب و جنوب شرق ایران را تحت کنترل خود درآورده است. تاثیر این گونه به حدی است که در بیشتر اکوسیستم‌های ساحلی جنوب ایران، گونه غالب و گاهی تنها گونه درختی است.

گونه‌های مهاجم، گروهی متنوع از موجودات هستند که با ورود خود به زیستگاه‌های جدید و حصول موفقیت در رشد، بقا و تولید مثل، تبدیل به یک تهدید برای سایر گونه‌های بومی آن اکوسیستم می‌شوند. در یک قرن گذشته ۶۰ درصد از انقراض گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی به نوعی تحت تاثیر نفوذ گونه‌های مهاجم بوده است. به صورت سالانه حدود ۵ درصد از کل اقتصاد جهان برای مدیریت و کنترل گونه‌های مهاجم در سطح جهان هزینه می‌شود.

در بین انواع جانداران مهاجم، گونه‌های گیاهی از توان تخریبی بسیار بالایی برخوردار هستند. گونه کهور آمریکایی در سواحل جنوبی ایران، تاثیراتی از جمله تخلیه آب‌های زیرزمینی به عنوان تنها منبع آب شرب جوامع محلی و از بین بردن غذای دام، ساده‌سازی اکوسیستم و کاهش تنوع آن به تنها یک گونه درختی داشته است و بر همین اساس افزایش این گونه زنگ خطر جدی و یک تهدید اقتصادی اجتماعی است.

با توجه به اهمیت این موضوع پژوهشگران محیط زیست با انجام یک مطالعه با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای، به شناسایی گستره انتشار درختان کهور آمریکایی پرداختند.

گیاه کهور آمریکایی درختی همیشه سبز با ارتفاع سه تا ۱۵ متر است که گاهی به صورت درختچه‌ای هم رشد می‌کند. ریشه‌های این درخت می‌تواند تا ۸۰ متر به صورت عمودی و ۳۰ متر به صورت افقی رشد کند و باعث می‌شود تا سایر گیاهان در رقابت برای رسیدن به آب‌های زیرسطحی ناکام مانده و خشک شوند و همچنین نحوه رشد ریشه‌های این درخت مهاجم باعث محکم شدن خاک و تسهیل جریان رواناب می‌شود. این گیاه پشه آنوفل که ناقل بیماری مالاریا است را به خود جذب می‌کند و در اروپا به عنوان تهدیدکننده‌ترین گیاه مهاجم شناخته می‌شود.

این گونه بومی آمریکایی جنوبی و مرکزی و حوزه کارائیب است و برای اولین‌بار در سال‌های (۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ میلادی -۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ شمسی-) برای مبارزه با بیابان‌زایی و تولید چوب به مناطق گرمسیری جهان مانند نواحی خلیج و عمانی جنوب ایران معرفی شد. این گیاه در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست، به عنوان یکی از ۱۰۰ گونه مهاجم تهدیدکننده دنیا نام برده شده است.

در این مطالعه منطقه‌ای به وسعت ۱۸۵۰ کیلومتر مربع در حد فاصل دو شهر سیریک تا جاسک کهنه مورد بررسی قرار گرفت و از تصاویر ماهواره لندست ۸ استفاده شد. میزان غالبیت گونه کهور آمریکایی نسبت به سایر درختان و تغییرات تراکم پوشش در یک دوره ۲۰ ساله مورد بررسی و سنجش قرار گرفت.

یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که ۱۳ هزار و ۴۱۷ هکتار از منطقه بررسی‌شده در این مطالعه توسط انواع درختان پوشیده شده است. طبقه درختان کهور آمریکایی به عنوان دومین طبقه درختی وسیع، با توزیعی ناهمگن و اغلب در نواحی با خاک‌های سبک و شور موجود در مسیر آبراهه‌ها قرار گرفته‌اند.

نتایج حاصل از تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که نواحی به شدت اشغال‌شده توسط درختان کهور آمریکایی بیشتر در امتداد رودخانه‌ها و مسیل‌های اصلی است که از ارتفاعات شرقی به سمت آب‌های تنگه هرمز امتداد یافته است. بنابراین نزدیکی به رودخانه‌ها و آبراهه‌ها را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر در گسترش این درختان در نظر گرفت.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۱۱ درصد از وسعت این منطقه، مناطق با غالبیت شدید کهور (بیش از ۶۰ درصد) است و این مناطق بیشتر در قسمت‌های مرکزی منطقه قرار دارند.

یکی از شاخص‌های استفاده شده در این مطالعه شاخص NDVI است. این شاخص که یک شاخص گرافیکی است، در تحلیل‌ها و اندازه‌گیری‌های سنجش از دور استفاده می‌شود و نشان‌دهنده وجود یا نبود پوشش گیاهی در یک منطقه است. بررسی‌های این مطالعه نشان‌دهنده نرخ افزایشی مقادیر متوسط این شاخص در ۲۰ سال گذشته است.

برخی مطالعات نشان‌داده‌اند که گیاه کهور آمریکایی پس از گذشت ۲۰ سال از اولین استقرار خود در یک زیستگاه، می‌تواند خود را به عنوان گونه غالب آن منطقه معرفی کند. به همین دلیل تلاش‌های سریع و همه‌جانبه‌ای برای کنترل انتشار این گونه لازم و ضروری است.

در انجام این تحقیق فاطمه ایزدی و عاطفه چمنی؛ پژوهشگران علوم و مهندسی محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان و رسول زمانی، احمدمحمودی از گروه مهندسی محیط زیست دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد، با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه پاییز ۱۴۰۱ به صورت مقاله علمی با عنوان «کمی‌سازی تأثیر انتشار کهور آمریکایی (prosopis juliflor) بر پوشش گیاهی بومی در جنوب ایران، در مجله محیط زیست و توسعه فرابخشی زیر نظر پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار منتشر شده است.

انتهای پیام