حضور «دانشگاه های ایران» در رتبه بندی جدید دانشگاه های بریکس ۲۰۲۴/ دانشگاه آزاد اسلامی در میان برترین ها

به گزارش خبرگزاری آنا رتبه بندی آزمایشی دانشگاه های کشور های بریکس برای سال ۲۰۲۴ با استفاده از روش شناسی نوین و بر اساس فهرست جهانی «سه مأموریت دانشگاهی» دانشگاه هایی را شناسایی کرده است که به طور هماهنگ ماموریت های آموزشی علمی و اجتماعی خود را انجام می دهند.

این رتبه بندی که شامل ۸۲۵ دانشگاه از ده کشور عضو بریکس است معیار های عینی و قابل سنجش را برای ارزیابی کیفیت آموزش عالی در این کشور ها ارائه می دهد. از جمله ویژگی های کلیدی این رتبه بندی توجه به ویژگی های ملی موسسات آموزشی و سهم آنها در تولید علمی و تعاملات اجتماعی است.

روش شناسی رتبه بندی آزمایشی دانشگاه های کشور های بریکس ۲۰۲۴

روش شناسی رتبه بندی آزمایشی دانشگاه های کشور های بریکس بر اساس فهرست جهانی «سه ماموریت دانشگاهی» است که اولین رتبه بندی دانشگاهی است که از مراحل ابتدایی خود به طور گسترده در سطح بین المللی مورد بحث قرار گرفت.

بریکس (BRICS) نام گروهی از کشور ها به رهبری قدرت های اقتصادی نوظهور است و عنوان آن کوته نوشتی است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی آن کشور ها یعنی برزیل روسیه هند چین و آفریقای جنوبی ساخته شده است. در ابتدا نام این گروه بریک نام داشت اما پس از پیوستن آفریقای جنوبی به بریکس تغییر نام یافت. در ۲۴ اوت ۲۰۲۳ اعلام شد که از ۱ ژانویه ۲۰۲۴ شش کشور آرژانتین اتیوپی امارات متحده عربی ایران عربستان سعودی و مصر می توانند به جمع این گروه اضافه شوند.

این مدل رتبه بندی اصلاح شده تا ویژگی های ملی موسسات آموزشی در کشور های بریکس را در نظر بگیرد. این رتبه بندی به این سوال پاسخ می دهد که کدام دانشگاه ها سه ماموریت اصلی یعنی ماموریت آموزشی علمی و اجتماعی را به طور هماهنگ انجام می دهند. رتبه بندی بریکس بر اساس شاخص های عینی و قابل سنجش است و از هیچ گونه ارزیابی کارشناسی ذهنی استفاده نمی کند.

فهرست شرکت کنندگان

فهرست کوتاه برای رتبه بندی دانشگاه های کشور های بریکس شامل ۸۲۵ دانشگاه از کشور های عضو کنسرسیوم یعنی برزیل چین مصر اتیوپی هند ایران روسیه عربستان سعودی آفریقای جنوبی و امارات متحده عربی است. این فهرست شامل دانشگاه هایی است که در رتبه بندی های دانشگاهی جهانی و یا رتبه بندی های ملی در جایگاه های برتر قرار دارند. در برخی موارد انتخاب بر اساس سهم مقالات علمی دانشگاه در سال های ۲۰۱۸-۲۰۲۱ صورت گرفته است.

در عین حال مؤسسات آموزش عالی تخصصی یعنی آنهایی که برنامه های آموزشی در حداقل دو حوزه از شش حوزه علمی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) ندارند و همچنین فاقد برنامه های کارشناسی کارشناسی ارشد و دکتری (یا معادل آنها) هستند در نظر گرفته نشدند. همچنین مؤسسات آموزشی با کمتر از ۵۰۰ دانشجو از فهرست حذف شدند.

دلایل معرفی رتبه بندی جدید

رتبه بندی جدیدی که تهیه شده است هم زمان با برگزاری نشست روسای دانشگاه های بریکس در تاریخ ۱۷-۱۸ اکتبر در مسکو منتشر شد. این رتبه بندی یکی از اولین نقاط عطف سیستم جامع ارزیابی است که چندین بار مورد توجه کشور های گروه بریکس قرار گرفته است. این ابتکار به ویژه در بیانیه نشست وزرای آموزش بریکس که در ۱۱ ژوئن در کازان برگزار شد ثبت شده است.

نرخ رشد تدریجی گسترش کشور های گروه بریکس رشد اقتصادی چشمگیر کشور های عضو و رویکرد یکپارچه کارشناسان به آموزش به عنوان یک عامل کلیدی رشد اقتصادی توسعه یک سیستم ارزیابی کیفیت آموزش عالی را تقویت کرده است.

مراحل تهیه این رتبه بندی

در تهیه رتبه بندی بریکس مدل «سه مأموریت دانشگاهی» با توجه به ویژگی های ملی مؤسسات آموزشی مربوطه اعمال شد. ابزار ها شامل کالیبراسیون خاص ضریب وزنی و جستجوی پارامتر های جدیدی بود که بازتاب دهنده تعامل دانشگاه های بریکس است. طبق رتبه بندی جدید ارزش وزنی چندین معیار مانند تعداد پیروزی های دانشجویان در مسابقات بین المللی و سهم دانشجویان بین المللی از ۷درصد به ۹درصد و از ۸درصد به ۱۰درصد افزایش یافت.

اما ارزش وزنی برخی پارامتر های دیگر مانند نسبت بودجه مؤسسه آموزش عالی به دانشجو و نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو از ۱۵% به ۱۳% کاهش یافت. این رتبه بندی دانشگاهی برای اولین بار با یک معیار جدید یعنی تعداد انتشارات مشترک با شرکای بریکس در زمینه ارزیابی مأموریت تحقیقاتی تکمیل شد.

این معیار تعداد مقالات علمی منتشر شده در همکاری با شرکای خارجی بریکس طی چهار سال گذشته را اندازه گیری می کند. امتیازات هر موسسه بر اساس هر یک از ۱۷ معیار رتبه بندی محاسبه و سپس جمع بندی شد. امتیاز نهایی مبنای رتبه بندی مؤسسه آموزش عالی در جدول نهایی قرار گرفت. 

۱۷ معیار این رتبه بندی به شرح زیر است:

میزان برنده شدن دانش آموزان در مسابقات دانشجویی بین المللی

سهم دانشجویان بین المللی

نسبت بودجه دانشگاه به دانشجو

نسبت دانشجو به هیات علمی

IREG جوایز کسب شده توسط کارکنان دانشگاهی و فارغ التحصیلان 

میانگین تأثیر استناد عادی شده (سطح جهانی)

میانگین تأثیر استناد عادی شده (سطح ملی)

درآمد تحقیق به ازای هر عضو هیئت علمی

انتشارات مشترک با شرکای بریکس

تعداد دوره های آنلاین آزاد گسترده (MOOCs)

سهم دانشگاه در کل نشریات کشوری

تعداد صفحه های وب سایت یک دانشگاه که توسط موتورهای جستجوی معتبر ایندکس شده اند

نمایش های صفحه دانشگاه در ویکی پدیا

دنبال کنندگان یک دانشگاه در شبکه های اجتماعی 

تعداد فارغ التحصیلان دانشگاه با یک مقاله جداگانه در مورد آنها در ویکی پدیا

دسترسی به وب سایت دانشگاه

شفافیت

رتبه بندی بریکس: پوشش جغرافیایی دانشگاه های پیشرو

رتبه بندی آزمایشی دانشگاه های بریکس شامل مؤسسات آموزشی از ده کشور است. بیشتر دانشگاه های رتبه بندی شده (۲۰۷) در چین قرار دارند. روسیه با ۱۶۱ دانشگاه و هند با ۹۳ دانشگاه به ترتیب در رتبه های دوم و سوم از نظر تعداد مؤسسات آموزش عالی (HEI) قرار دارند. پس از آن برزیل با ۵۵ مؤسسه آموزش عالی قرار دارد که بیشتر دانشگاه های برجسته غیر اوراسیایی را در خود جای داده است.

از ایران ۲۷ دانشگاه در این رتبه بندی حضور دارند. دانشگاه علوم پزشکی تهران که در رتبه ۹۰ قرار دارد از سایر مؤسسات آموزش عالی ایرانی پیشی گرفته است.

رتبه بندی دانشگاه های بریکس توسط دانشگاه پکن دانشگاه دولتی مسکو ام. و. لومونوسف و دانشگاه تسینگهوا انجام می شود. دانشگاه کیپ تاون که در رتبه ۱۸ قرار دارد به عنوان بهترین دانشگاه در آفریقای جنوبی شناخته شده است.

مؤسسه علوم هند در بنگلور با رتبه ۲۵ بالاترین رتبه را در میان مؤسسات آموزش عالی هند دارد. رتبه ۲۸ به دانشگاه ملک سعود اختصاص دارد که پیشروترین مؤسسه آموزش عالی عربستان سعودی است. دانشگاه سائوپائولو که در رتبه ۳۹ قرار دارد برترین دانشگاه در برزیل محسوب می شود.

دانشگاه آمریکایی قاهره (رتبه ۶۳) و دانشگاه امارات متحده عربی (رتبه ۶۴) به ترتیب به عنوان برترین دانشگاه های مصر و امارات متحده عربی شناخته می شوند. بهترین دانشگاه اتیوپی با نام دانشگاه آدیس آبابا در گروه رتبه بندی ۳۵۱-۴۰۰ در رتبه بندی نهایی دانشگاه های برکیس قرار گرفته است.

نقاط قوت کشور های بریکس 

روسیه: کیفیت آموزش مهم ترین نقطه قوت دانشگاه های عالی روسیه است. ۳۹ مؤسسه آموزشی روسیه در بخش آموزش فهرست ۱۰۰ مؤسسه برتر جهان قرار دارند که از این تعداد ۱۰ مؤسسه در میان ۲۰ مؤسسه برتر هستند. در بخش علوم تنها ۹ مؤسسه روسی معیار های لازم را برآورده کرده اند. در مورد «سومین مأموریت» که به تعامل با جامعه اشاره دارد ۱۵ دانشگاه روسی از ۱۰۰ مؤسسه برتر این مأموریت را اجرا کرده اند. تجزیه وتحلیل عمیق فعالیت های آموزشی نشان می دهد که روسیه از نظر تعداد پیروزی های دانشجویان در مسابقات بین المللی بسیار رقابتی است. امتیاز دانشجویان روسی ۲۲ درصد بالاتر از میانگین دانشجویان مؤسسات در رتبه ۶۰۰ جهان است. همچنین سهم دانشجویان بین المللی در روسیه ۱۱.۹ درصد است که در مقایسه با ۷ درصد در سایر کشور های بریکس بالاتر است.

چین: موفقیت دانشگاه های چینی در رتبه بندی بریکس عمدتا به اجرای برجسته ماموریت تحقیقاتی آنها بازمی گردد. ۵۷ دانشگاه چینی بیش از ۵۰ درصد از ۱۰۰ مؤسسه برتر در بخش علوم را تشکیل می دهند. به طور متوسط بودجه آنها به ازای هر کارمند در دانشگاه های چینی ۴۴ درصد بیشتر از مجموع همه مؤسسات رتبه بندی شده است. مقدار بودجه با توجه به برابری قدرت خرید ۶۲.۶ هزار واحد پولی (c.u.) است در حالی که مقدار میانگین برای ۶۰۰ مؤسسه برتر ۴۳.۴ واحد پولی است. همچنین چین از نظر نرخ استناد به مقالات علمی همه کشور های بریکس را پشت سر گذاشته است. امتیاز چین ۱.۲۰ است در حالی که میانگین این مقدار ۰.۸۸ می باشد.

هند: هند سومین کشور پرنماینده پس از چین و روسیه در این رتبه بندی است. مأموریت تحقیقاتی این کشور بالاترین رتبه را دارد. ۱۳ دانشگاه هندی در زیررده بندی ۱۰۰ مؤسسه برتر قرار دارند. یکی از عوامل محرک موفقیت هند تعداد جوایز علمی است که به اساتید و دانش آموختگان دانشگاه ها اعطا شده است. امتیاز متوسط دانشگاه های هندی (۰.۱۵) ۶۶ درصد بالاتر از مقدار کل رتبه بندی (۰.۰۹) است. شاخص مهم دیگر نسبت درآمد پژوهشی به اعضای هیئت علمی است. هند در این زمینه از تمام کشور های بریکس به جز چین پیشی گرفته است.

برزیل: نقاط قوت اصلی برزیل عمدتا در شاخص های «سومین مأموریت» قرار دارد که ارتباط دانشگاه ها با جامعه را نشان می دهد. دانشگاه های برزیل از نظر تعداد کاربران آنلاین وب سایت ها در رتبه نخست بریکس قرار دارند. حدود ۵۷۶ هزار کاربر منحصربه فرد به صفحات وب دانشگاه های برجسته برزیل مراجعه می کنند در حالی که وب سایت های دانشگاه های عربستان سعودی (رتبه دوم) ۴۸۷ هزار بازدیدکننده دارند. از نظر تعداد بازدید از صفحات ویکی پدیا برزیل از همه کشور های بریکس به جز چین پیشی گرفته است.

ایران: پیشرفت ایران بیشتر به دلیل جایگاه بالای دانشگاه های پزشکی در رتبه بندی بریکس است. هفت دانشگاه ایرانی در میان ۳۰۰ مؤسسه برتر در علوم پزشکی تخصص دارند. دانشگاه تهران تنها دانشگاه سنتی این دسته است. دانشگاه صنعتی شریف نیز در میان ۵۰ درصد برتر مؤسسات قرار دارد. این دانشگاه ها در دو زمینه مهم در میان دانشگاه های بریکس رقابت دارند. اولین زمینه پیروزی در مسابقات دانشجویی است. امتیاز متوسط دانشگاه های ایرانی ۰.۵۷ است در حالی که این مقدار برای همه مؤسسات بریکس ۰.۴۱ است. دومین زمینه تعداد برندگان جوایز علمی معتبر است. از این رو ایران پس از روسیه و هند در جایگاه سوم قرار دارد.

عربستان سعودی و مصر: این دو کشور در تعداد مقالات علمی مشترک منتشر شده با شرکای خارجی بریکس پیشتاز هستند. مقدار متوسط به ازای هر مؤسسه در عربستان ۳.۸ هزار و در مصر ۳.۱ هزار است که سه برابر میزان آفریقای جنوبی (۱.۳ هزار) است. نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو نیز یکی دیگر از مزایای رقابتی مصر و عربستان است. این نسبت در عربستان ۰.۰۸۹ و در مصر ۰.۰۸۵ است که بالاتر از میانگین رتبه بندی (۰.۰۸۳) می باشد.

آفریقای جنوبی: این کشور از نظر تعداد فارغ التحصیلانی که دارای صفحه ویکی پدیا هستند عملکرد برتری دارد. مقدار ملی دانشگاه های آفریقای جنوبی دو برابر مقدار کل رتبه بندی است ۸۸ در مقابل ۴۰. از نظر تعداد کاربران منحصربه فرد وب سایت ها دانشگاه های آفریقای جنوبی ۱.۷ برابر بیشتر از میانگین کشور های بریکس هستند.

امارات متحده عربی: از نظر سهم دانشجویان بین المللی (۴۱ درصد) امارات بسیار جلوتر از سایر رقبا است. همچنین دانشگاه های امارات بیشترین بودجه را دارند. نسبت بودجه به ازای هر دانشجو (با توجه به برابری قدرت خرید) ۵۱.۹ هزار واحد پولی آن کشور است که تقریباً دو برابر مقدار چین (۲۶.۷ هزار واحد پولی) است. امارات همچنین در زمینه فعالیت های پژوهشی امتیاز بالایی دارد و در میان پنج کشور برتر بریکس از نظر نرخ استناد و بودجه پژوهشی قرار دارد.

اتیوپی: کمترین تعداد دانشگاه های رتبه بندی شده یعنی تنها دو دانشگاه در اتیوپی قرار دارند. شاخص های «سومین مأموریت» که تعامل با جامعه و پیشرفت ملی را نشان می دهد نقطه قوت دانشگاه های اتیوپی است. تعداد بازدید های صفحات ویکی پدیا از دانشگاه های اتیوپی بالاتر از سایر کشور های بریکس به جز چین و برزیل است. همچنین دانشگاه آدیس آبابا در آستانه ورود به فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر بریکس قرار دارد و در جایگاه ۱۱۱ میان تمام مؤسسات رتبه بندی شده است. از نظر تعداد دنبال کنندگان در شبکه های اجتماعی اتیوپی در میان پنج کشور برتر بریکس قرار دارد.

در ادامه جایگاه دانشگاه های ایران در این رتبه بندی را مشاهده می کنید:

کشور	دانشگاه	رتبه
ایران	دانشگاه علوم پزشکی تهران	90
ایران	دانشگاه علوم پزشکی ایران	101-125
ایران	دانشگاه تهران	126-150
ایران	دانشگاه صنعتی شریف	176-200
ایران	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان	201-250
ایران	دانشگاه علوم پزشکی کرمان	201-250
ایران	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	201-250
ایران	دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی	201-250
ایران	دانشگاه علوم پزشکی شیراز	201-250
ایران	دانشگاه فردوسی مشهد	301-350
ایران	دانشگاه صنعتی امیرکبیر	351-400
ایران	دانشگاه آزاد اسلامی	351-400
ایران	دانشگاه تبریز	351-400
ایران	دانشگاه شهید بهشتی	401-450
ایران	دانشگاه علم و صنعت ایران	451-500
ایران	دانشگاه صنعتی اصفهان	451-500
ایران	دانشگاه خوارزمی	451-500
ایران	دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد	451-500
ایران	دانشگاه اصفهان	451-500
ایران	دانشگاه علامه طباطبایی	501-600
ایران	دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی	501-600
ایران	دانشگاه شهید باهنر کرمان	501-600
ایران	دانشگاه شهید چمران اهواز	501-600
ایران	دانشگاه شیراز	501-600
ایران	دانشگاه کردستان	501-600
ایران	دانشگاه سیستان و بلوچستان	501-600
ایران	دانشگاه ارومیه	501-600

ایران در ۱۰۰ دانشگاه برتر بریکس فقط یک سهم دارد

در رتبه بندی بریکس ایران با ۲۷ دانشگاه در جدول قرار دارد اما با این حال ایران در ۱۰۰ دانشگاه برتر بریکس فقط یک سهم دارد و آن دانشگاه علوم پزشکی تهران در رتبه ۹۰ است.

رتبه	دانشگاه	کشور
1	دانشگاه پکن	چین
2	دانشگاه دولتی لومونوسوف مسکو	روسیه
3	دانشگاه تسینگهوا	چین
4	دانشگاه چینی هنگ کنگ	چین
5	دانشگاه ایالتی سن پترزبورگ	روسیه
6	موسسه فیزیک و فناوری مسکو	روسیه
7	دانشگاه تونگجی	چین
8	دانشگاه جیائو تونگ شانگهای	چین
9	دانشگاه نرمال پکن	چین
10	دانشکده عالی اقتصاد دانشگاه تحقیقات ملی (HSE)	روسیه
11	دانشگاه علم و صنعت چین	چین
12	دانشگاه ژجیانگ	چین
13	دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ	چین
14	دانشگاه هنگ کنگ	چین
15	دانشگاه ملی تحقیقات هسته ای MEPhI	روسیه
16	دانشگاه تیانجین	چین
17	دانشگاه شیان جیائو تونگ	چین
18	دانشگاه کیپ تاون	آفریقای جنوبی
19	دانشگاه دولتی نووسیبیرسک	روسیه
20	دانشگاه فودان	چین
21	دانشگاه مرکزی جنوب	چین
22	دانشگاه پلی تکنیک نورث وسترن	چین
23	دانشگاه سیچوان	چین
24	دانشگاه ووهان	چین
25	موسسه علوم هند بنگلور	هند
26	دانشگاه جنوب شرقی	چین
27	موسسه فناوری پکن	چین
28	دانشگاه ملک سعود	عربستان سعودی
29	موسسه فناوری هاربین	چین
30	دانشگاه فنی دولتی باومن مسکو	روسیه
31	دانشگاه سان یات سن (SYSU)	چین
32	دانشگاه RUDN	روسیه
33	دانشگاه علم و صنعت Huazhong	چین
34	دانشگاه علم و صنعت هنگ کنگ (HKUST)	چین
35	موسسه فناوری هند مدرس	هند
36	دانشگاه دولتی تومسک	روسیه
37	دانشگاه علوم و فناوری الکترونیک چین	چین
38	دانشگاه فدرال اورال	روسیه
39	دانشگاه سائوپائولو	برزیل
40	دانشگاه نانجینگ	چین
41	دانشگاه ITMO	روسیه
42	دانشگاه استلنبوش	آفریقای جنوبی
43	موسسه فناوری هند دهلی	هند
44	دانشگاه بی هانگ	چین
45	دانشگاه فدرال ریودوژانیرو (UFRJ)	برزیل
46	دانشگاه سچنوف	روسیه
47	دانشگاه MISIS	روسیه
48	دانشگاه صنعتی چین جنوبی	چین
49	موسسه فناوری هند بمبئی	هند
50	دانشگاه شانگهای	چین
51	دانشگاه رنمین چین	چین
52	دانشگاه زیدیان	چین
53	موسسه علوم پزشکی تمام هند دهلی نو (AIMS)	هند
54	دانشگاه شیامن	چین
55	دانشگاه علم و صنعت نانجینگ	چین
56	دانشگاه پلی تکنیک تومسک	روسیه
57	دانشگاه ویت واترسرند	آفریقای جنوبی
58	دانشگاه عادی چین شرقی	چین
59	دانشگاه پلی تکنیک پتر کبیر سن پترزبورگ	روسیه
60	دانشگاه چونگ کینگ	چین
61	دانشگاه شاندونگ	چین
62	دانشگاه علم و صنعت پکن	چین
63	دانشگاه آمریکایی در قاهره	مصر
64	دانشگاه امارات متحده عربی	امارات متحده عربی
65	دانشگاه نانکای	چین
66	دانشگاه ساویتریبای فوله پونا	هند
67	دانشگاه جیلین	چین
68	دانشگاه کشاورزی نانجینگ	چین
69	آکادمی ریاست جمهوری روسیه اقتصاد ملی و مدیریت عمومی (RANEPA)	روسیه
70	دانشگاه جینان	چین
71	دانشگاه لانژو	چین
72	دانشگاه کشاورزی چین	چین
73	موسسه دولتی روابط بین الملل مسکو	روسیه
74	دانشگاه علم و صنعت جنوب (SUSTech)	چین
75	دانشگاه ورزشگاه کمپیناس (UNICAMP)	برزیل
76	دانشگاه صنعتی دالیان	چین
77	دانشگاه هونان	چین
78	دانشگاه پرتوریا	آفریقای جنوبی
79	دانشگاه شنژن	چین
80	دانشگاه شمال شرقی (چین)	چین
81	دانشگاه شمال غربی	چین
82	پاولوف اول دانشگاه پزشکی دولتی سن پترزبورگ	روسیه
83	دانشگاه هوهای	چین
84	موسسه فناوری هند روکی	هند
85	تحقیقات ملی دانشگاه دولتی لوباچفسکی نیژنی نووگورود	روسیه
86	موسسه فناوری هند کانپور	هند
87	دانشگاه علم و صنعت شرق چین	چین
88	دانشگاه مالی زیر نظر دولت فدراسیون روسیه	روسیه
89	دانشگاه فدرال کازان	روسیه
90	دانشگاه علوم پزشکی تهران	ایران
91	دانشگاه پست و مخابرات نانجینگ	چین
92	دانشگاه ملی تحقیقات پزشکی پیروگوف روسیه	روسیه
93	دانشگاه جیائوتنگ جنوب غربی	چین
94	دانشگاه فناوری شیمیایی پکن	چین
95	دانشگاه پزشکی پایتخت	چین
96	دانشگاه فدرال خاور دور	روسیه
97	دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای	چین
98	موسسه هوانوردی مسکو (دانشگاه تحقیقات ملی)	روسیه
99	دانشگاه یوننان	چین
100	دانشگاه جیائوتنگ پکن	چین