لباس هایی محلی که مد و لباس ایران را مدیونِ خود کردند!

به گزارش باراناخبر لباس های محلی رسالت انتقال فرهنگ و آداب و رسوم نسل های گذشته به روزگار فعلی را به دوش می کشند. یک وظیفه مهم که طی سالیان اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است به شکلی که تقریبا می توان گفت به جز برخی مراسم های سنتی همه مردم در شهرهای مختلف را به سمت پوشیدن لباس های یک شکل سوق داده است و دیگر یک مسافر یا توریست در بدو ورود به هر شهر با پوشش اصیل آن منطقه مواجه نمی شود.  

بر همین اساس باراناخبر در هفتمین شماره از پرونده ای با عنوان «فرهنگ پوشاک اقوام ایرانی» به معرفی لباس های محلی سیستانی ها پرداخته است؛ لباس هایی اصیل که از قسمت های متفاوتی تشکیل شده و نشان از تمدن و اصالت چندین هزار ساله مردم سیستان دارد.

بیشتر بخوانید: 

پیشینه مد و لباس ایران از سیستان و بلوچستان می آید

لباس زنان

بخش اصلی لباس محلی زنان سیستانی پیراهنی است که با عنوان «پیراهن تاجیک» آن را می شناسیم. قد این پیراهن کمی بالاتر از زانو است یک برش راسته و در دو طرف پهلوها چاکی بلند دارد. قسمت جلویی این پیراهن گلدوزی هایی با نخ سیاه دارد که به سیاه دوزی معروف است.

زنان سیستانی با این پیراهن شلواری به نام «کوتَنَه» به پا می کنند. این شلوار از دو ساق مخروطی شکل با میان ساقی کم چین دوخته می شود و گاهی روی قسمت کمر آن بادست یا چرخ تزیین می شد. آنها همچنین «تُنبون» یا دامن پُرچینی را به جای شلوار در زیر پیراهن تاجیک می پوشیدند.

پوشش دیگر زنان و دختران سیستانی پیراهن «دو گریبانه» است. این نام گذاری به آن علت صورت گرفته است که در قسمت یقه پشت و جلوی آن چاک می خورد. قد این پیراهن تا زیر زانو و مدل آن شبیه پیراهن تاجیک است با این تفاوت که قد آن بلندتر از پیراهن تاجیک بوده و بدون چاک و برش از زیر آستین چین می خورد. زنان این پیراهن را با شلوار می پوشند.

جلیقه و کت نیز پوششی است که زنان برای روی پیراهن انتخاب می کنند. جلیقه از پارچه ای ساده دوخته می شود یقه آن به شکل هفتی است که تا کمر می رسد. برای تزئین جلیقه از دوخت نوار قیطان استفاده می شود. کت ها هم به شکل راسته و کوتاه و با یقه ای گرد دوخته می شود. برای دوخت کت معمولا از رنگ های شاد و تزئین نوار دوزی استفاده می شود.

زنان سیستانی برای پوشش سر از لچک یا دستمال سر استفاده می کنند به این صورت که آن را تا زده و در جلو سر گره می زنند سپس دو طرف لچک را لای دستمال می زنند. برخی دیگر نیز از سرپوش یا چارقد (پارچه ای چهارگوش) استفاده می کنند. روبند هم بخش دیگری از پوشش بانوان سیستانی است که البته در بین همه فراگیر نیست اما روبندها معمولا از پارچه هایی با جنس کتان سفید تهیه می شود و در محل چشم ها توردوزی صورت می گردید. روبند به وسیله یک بند نازک در پشت سر بسته می شود و قدِ آن تا زیر سینه می رسد.

در نهایت زنان سیستانی چادری با قواره چهارگوش و از جنس پنبه به سر می کنند. معمولا این پارچه چهارخانه مستطیل شکل را از وسط بر روی سر می اندازند و قد آن تا کناره های زانوها و پایین تر می رسد.

لباس مردان

«جوقه» نوعی کت و قسمتی از لباس مردان سیستانی است که به علت هزینه بالایی که برای تهیه و دوخت آن صورت می گیرد معمولا مربوط به ثروتمندان قوم است. این کت امروزه مشابه ژاکت هایی است که مردان می پوشند و از پشم رنگ شده بافته می شود.

«قبا» نیز تن پوش مردانه بلند است که در زمستان می پوشیدند. یقه این لباس گرد و بدون برگردان است معمولاً لبه بلندی داشته و با سنجاق تزئینی باز و بسته می شود. سیستانی ها قسمت سینه و سر آستین قبا را برای تزئین و زیبایی بیشتر یراق دوزی می کردند.

در گذشته استفاده از کلاه در پوشش سیستانی ها امری مرسوم بود که حتی در میان کودکان نیز رواج داشت. گذاشتن کلاه بر سر وابسته به فصل خاصی نبود. مردان در خانه کلاهی به نام «عرقچین» از جنس پارچه نخی بر سر می گذاشتند. اما در بیرون از خانه برای پوشش سر خود از سربندی به نام «لنگته» استفاده می کردند. این سربند مشابه عمامه است اما به شکل عمامه روحانیون آن را بر سر نمی پیچند بلکه یک سرِ آن را لای سربند و سرِ دیگر آن را رها می کنند.

پیراهن «چل تریز» بخش دیگری از پوشاک مردان سیستانی است؛ یک پیراهن گشاد و پُرچین که اندازه قدِ آن تا میان ساق پا می رسد. آستین آن از دو تکه و یک مُرغک تشکیل می شود و مچ دار است و برای گشادی دامنِ آن از ترک های راسته و گود استفاده می کنند. این پیراهن از گذشته تاکنون دستخوش تغییراتی شده است؛ پیراهن مردان سیستانی در گذشته راسته و گشاده و جادار دوخته می شد. برای دوخت این پیراهن سفید رنگ به حدود ۸ تا ۱۰ متر پارچه نیاز است. این پیراهن از ۴۰ تکه تشکیل می شود دور سِجاف و سر مچ آن را با نخ سیاه سیاه دوزی می کنند و روی آن کمربند می بندند. مردان سیستانی روی این پیراهن جلیقه و یا «باسکت» می پوشند نیم تنه ای که از نمد و گاه ابریشم تهیه می کنند.

پیراهن عادی مردان نیز در گذشته گشاد و جادار دوخته می شد. این پیراهن از سرشانه شکافی مورب تا زیر سینه داشت که با دکمه ای روی شانه بسته می شد روی آن با ابریشم سفید خامه دوزی می شد آستین گشاد پُر چین و مچ دار داشت و قد آن تا زیر زانو می رسید. به مرور زمان از گشادی آستین آن کاسته شد و به شکل راسته با مچ درآمد.

مردان سیستانی همچنین شلواری می پوشند که پرچین است و لیفه ای برگردان دارد. این شلوار از دو ساق و یک میان ساقِ فراخ تشکیل شده است و به وسیله بندهای بومی که توسط خود مردم منطقه بافته می شود بر روی بدن استوار می شود. برای دوخت این بند معمولا بین ۶ تا ۸ متر پارچه نیاز است.

انتهای پیام