۲ فروردین در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا،‌ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲ فروردین برابر با ۲۱ مارس را ورق می‌زنیم.

***

واکسن سیاه‌زخم

۲۱ مارس ۱۸۷۷ میلادی برابر با ۲ فروردین ۱۲۵۶ خورشیدی، لوئی پاستور در آزمایشگاهش در لیل، فرانسه، کار روی باکتری‌های سیاه زخم را آغاز کرد. بین سال‌های ۱۸۷۶ و ۱۸۷۷ بیماری سیاه‌زخم بین گاوها و گوسفندهای فرانسوی شایع و به بیماری مهلکی برای این دام‌ها تبدیل شده بود. رابرت کخ پیشتر باسیل سیاه‌زخم را شناسایی کرده بود و پاستور در مطالعاتی که آغاز کرد توانست واکسن سیاه‌زخم را تولید کند و در ۲۱ مارس ۱۸۸۱ نتایج آزمایش موفقیت‌آمیز این واکسن را روی گوسفند اعلام کرد. واکسنی که پاستور تهیه کرد از سویه ضعیف‌شده باکتری سیاه‌زخم ساخته شده بود. او در ۵ می همان‌سال، این واکسن‌ را روی دسته بزرگ‌تری از گاو‌ها و گوسفندان آزمایش کرد و نشان داد دام‌هایی که با واکسن ایمن شده بودند از بیماری جان سالم به در بردند و زنده ماندند اما دام‌های گروه کنترل که واکسن دریافت نکرده بودند بیمار شدند و مردند. پاستور بعدها واکسن موثری برای هاری تولید کرد که ۶ جولای ۱۸۸۵ روی جوزف مایستر آزمایش شد.

اصل طرد پائولی

۲۱ مارس ۱۹۲۵ میلادی برابر با ۲ فروردین ۱۳۰۴ خورشیدی، ولفگانگ پائولی، فیزیکدان اتریشی، اصل طرد خود را منتشر کرد. پائولی در سن ۲۴ سالگی در مقاله‌ای در که نشریه آلمانی‌زبان Zeitschrift für Physik (ژورنال برای فیزیک) منتشر شد این ایده را مطرح کرد که دو الکترون مجاور نمی‌توانند در یک زمان دقیقا در  یک حالت باشند. این اصل برای درک پدیده‌های مختلف، از ذرات بنیادی تا ساختار ستاره‌ها، نقش اساسی ایفا می‌کند و نشان می‌دهد که هیچ دو الکترونی در اتم وجود ندارد که مجموعه اعداد کوانتومی آنها مشابه باشد. به‌دلیل ارائه این اصل که اکنون یکی از اصول مکانیک کوانتوم است پائولی در سال ۱۹۴۵ برنده جایزه نوبل فیزیک شد.

نامگذاری پلوتونیوم

۲۱ مارس ۱۹۴۲ میلادی برابر با ۲ فروردین ۱۳۲۱ خورشیدی، گزارشی محرمانه ارائه شد که نام پلوتونیوم را برای عنصر مصنوعی با عدد اتمی ۹۴ پیشنهاد می‌کرد، زیرا این عنصر از نپتونیوم و اورانیوم، عناصر شماره‌های ۹۲ و ۹۳ جدول تناوبی عناصر شیمیایی پیروی می‌کرد. نمادهای Pu و Np هم برای مشخص‌کردن این عنصر پیشنهاد شده بود. این گزارش تا پس‌از جنگ جهانی دوم محرمانه ماند و سرانجام مجله انجمن شیمی آمریکا آن را در سال ۱۹۴۸ منتشر کرد. نویسندگان این گزارش، گلن سیبورگ و آرتور سی وال بودند. ازآنجاکه ادوین مک‌میلان و فیلیپ آبلسون، نپتونیوم کشف‌شده در ۸ ژوئن ۱۹۴۰ را براساس نام سیاره نپتون که خارج از مدار اورانوس قرار دارد، نامگذاری کرده بودند، نام عنصر بعدی در جدول تناوبی از سیاره بعدی، پلوتو، نامگذاری شد. اما نویسندگان به‌جای پلوتیوم نام پلوتونیوم را انتخاب کردند زیرا از نظر آنها «آهنگ بهتری داشت». ازسوی‌دیگر، آن دو Pu را به PI ترجیح می‌دادند.

کشف بیش‌از ۵هزار سیاره فراخورشیدی

۲۱ مارس ۲۰۲۲ میلادی برابر با ۲ فروردین ۱۴۰۱ خورشیدی، ناسا اعلام کرد که در بایگانی سیاره‌های فراخورشیدی این سازمان، با جدیدترین ثبت‌های اضافه‌شده، تعداد سیاره‌های فراخورشیدی تایید‌شده از ۵هزار جرم فراتر رفته است. این بایگانی ناسا، کشف سیاره‌های فراخورشیدی را که در مقالات علمی بررسی‌ و منتشر شده و «با استفاده از روش‌های تشخیص چندگانه یا تکنیک‌های تحلیلی تأیید شده‌اند» فهرست می‌کند. برخلاف ستاره‌های درخشانی که مستقیماً دیده می‌شود، سیارات فراخورشیدی (معمولاً) باید به‌طور غیرمستقیم شناسایی شوند، برای مثال، با روش سنجش تلو خوردن (طیف‌سنجی داپلر) که حرکت خفیف یک ستاره را به عقب و جلو که ناشی از کشش گرانشی یک سیاره در حال گردش است دنبال می‌کند. اولین گزارش سیاره فراخورشیدی را الکساندر ولسچان و دیل فریل با استفاده از نجوم رادیویی به تپ‌اختر PSR B1257+12 در ۹ ژانویه ۱۹۹۲ ارائه کردند.