پریسا عباسی- گورخر غول پیکر کیپ Equus capensis)، گونه منقرض شده گورخر دشتی) در حدود۴۵۰ کیلوگرم وزن داشته است. خویشاوندان باقی‌مانده آنها که در جنوب آفریقا زندگی می‌کنند، به مراتب کوچکتر از اجدادشان هستند: گورخر دشتی بین۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم وزن دارد و گورخر کوهی کیپ، از کوچکترین گونه گورخرها است و وزن آن بین ۲۳۰ تا ۲۶۰ کیلوگرم است.
گورخر غول پیکر کیپ، بیش از ده هزار سال پیش منقرض شد. علت آن ممکن است تا حدودی بخاطر از دست رفتن زیستگاه مناسب آنها، یعنی علفزارهای وسیع باشد، زیرا بالا آمدن سطح آب دریاها باعث وقوع سیل در دشت وسیع پالائو–آگولهاس (Palaeo-Agulhas) شده است. اما از آنجا که فسیل‌های بدن آنها عمدتاً در سواحل غربی آفریقای جنوبی یافت شده بودند، تاکنون نمی‌دانستیم که این گونه در ساحل جنوبی کیپ هم زندگی می‌کرده‌اند.
اینجاست که دانش ایکنولوژی(ichnology) یا دانش مطالعه ردپاها و ردیابی آنها به میان می‌آید. تیم ما از سال ۲۰۰۷ توانسته ۳۵۰ سایت فسیلی مهره‌داران را در امتداد ۳۵۰ کیلومتر ساحل، در دماغه ساحل جنوبی ثبت کند.
اکنون با بررسی ردپای فسیلی از گورخرهایی که مدت‌ها پیش در منطقه دماغه ساحل جنوبی می‌تاختند و یورتمه می‌رفتند، می‌توانیم بگوییم که آنها حضوری چشمگیر در منطقه ساحل جنوبی کیپ داشته‌اند و تعداد آنها بیشتر از آنچه از یافته‌های فسیل بدن آنها می‌توان حدس زد، بوده است. این موضوع تاییدی بر تکمیل سوابق فسیل‌های بدن‌های یافته شده و علم ایکنولوژی است.
بیشتر بخوانید:
برای دانشمندان توانایی نگاه کردن به گذشته با چنین روشی، تنها به معنای درک بهتر چشم‌انداز و شرایط کهن یک منطقه نیست. بلکه به آنها کمک می‌کند تا بتوانند بخش مهمی از آنچه در طول زمان اتفاق افتاده را درک کرده و تاثیرات تغییرات آب و هوایی بر موجودات و انسان‌ها را بهتر بفهمند.
گذرگاه گورخرها
در مقاله‌ای که اخیراً منتشر کرده‌ایم، توضیح دادیم که چگونه۲۶ مکان ردیابی اسب‌ها، از جمله مسیرهای متعلق به Equus capensis را در ماسه سنگ‌های ساحل جنوبی کیپ، آفریقای جنوبی در مجاورت شهرهایی مانند Still Bay و خلیج پلتنبرگ شناسایی کرده‌ایم.
این بسیار هیجان‌انگیز است، زیرا آثار پیدا شده از اسب‌ها مربوط به دوران پلیستوسن، یکی از دوران‌های زمین‌شناسی که از ۲.۶ میلیون سال پیش شروع و تا حدود ۱۱۷۰۰ سال پیش ادامه داشت، بسیار نادر هستند. در واقع یافته‌های ما به این معنی است که دماغه ساحل جنوبی، همانند اکثر سایت‌های شناخته شده در سطح جهانی در این دوره زمانی است؛ سایت‌هایی نظیر کنیا، اتیوپی، ایتالیا، شبه‌جزیره عربستان و قاره آمریکا.
سیزده مورد از مسیرهایی که ما پیدا کردیم حاوی رد پاهایی به طول ۱۲ سانتی‌متر یا بیشتر، و هشت مورد شامل ردپاهایی به طول ۱۰ سانتی‌متر یا کمتر هستند (در پنج مورد باقی‌مانده، ما نمی‌توانیم برای اندازه‌گیری به ردپاها دسترسی پیدا کنیم). در مسیرهای سکویی، این آثار به خوبی حفظ شده‌اند و ویژگی‌های سم این حیوانات نسبتاً قابل تشخیص هستند، ویژگی‌هایی نظیر دیواره و قورباغه سم (قورباغه به قسمتی از سم حیوانات گفته می‌شود) که به خوبی حفظ شده‌اند.
ما توانستیم رد پاهای بزرگ را به Equus capensis و ردپاهای کوچک را به کوآگا (Equus quagga quagga)، زیرگونه‌های منقرض شده از گورخر دشتی در قرن نوزدهم، نسبت دهیم.
یکی از سایت‌های گورخر غول پیکر کیپ، شامل یک مسیر مجزا است که حاوی ۱۲ رد پاست. یکی دیگر از سایت‌ها شامل دو رد احتمالی از عبور کوآگاها است که به طور قائم یکدیگر را قطع می‌کنند و این مسیرها به ترتیب شامل ده و شش رد هستند. ما به طور غیررسمی به این محل لقب «گذرگاه گورخر» را دادیم. یافتن چنین مسیرهای طولانی فسیلی، اغلب نادر هستند، زیرا اسب‌ها اغلب گروهی حرکت می‌کنند و یافتن چنین مسیرهای مجزایی کمی غیرعادی بنظر می‌رسد.
یکی دیگر از نمونه‌های آفریقایی یافت شده از مسیرهای بلند حرکت اسب‌ها، متعلق به لائتلی در تانزانیا است که به قبل از دوران پلیوسن (یکی از دوره‌های زمین‌شناسی) برمی‌گردد. متأسفانه، سایتی بهتر از سایت یاد شده در نوادا، ایالات متحده قرار داشت. مسیری با ۵۰ هزار سال قدمت که شامل ۲۸ جای پا بود. اما روی این سایت در دهه ۱۹۳۰برای ساخت زندان پوشانده شد و دیگر قابل دسترسی نیست.
ما با استفاده از برنامه «لومینانس برانگیخته نوری»، قدمت حدودی مکان‌های یافت شده را بین ۱۶۱ تا ۴۳ هزار سال برآورد کرده‌ایم.
نگاهی به گذشته و آینده
گزارش و شناسایی ردپای گورخر غول‌پیکر کیپ به ما این امکان را می‌دهد که نه تنها بتوانیم حضور آنها را در هزاران سال پیش در ساحل جنوبی کیپ تصور کنیم، بلکه به ما یادآوری می‌کند که چگونه انقراض گونه‌ها، اغلب در پی تغییرات آب وهوایی رخ می‌دهند. همچنین به دانشمندانی مانند ما که در جنوب آفریقا کار می‌کنیم اجازه می‌دهد تا سهم قابل توجهی در ثبت جهانی چنین سایت‌های نسبتا پراکنده‌ای داشته باشیم.
منبع: phys