کشاورزی فراسرزمینی؛ فرصت یا چالش؟ / موانع و راهکارهای تأمین امنیت غذایی ایران

به گزارش باراناخبر کاهش منابع آبی و تغییرات اقلیمی چالش های پیش روی کشورهایی با اقلیم خشک و نیمه خشک مانند ایران محسوب می شوند. در چنین شرایطی کشت فراسرزمینی (Overseas Farming) به عنوان یک راهکار استراتژیک برای تأمین امنیت غذایی و کاهش فشار بر منابع داخلی مورد توجه قرار گرفته است. این مدل کشاورزی به کشورهای دارای محدودیت منابع آبی اجازه می دهد که در اراضی کشورهای دیگر به تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز خود بپردازند. در ادامه این گزارش به بررسی مزایا چالش ها و راهکارهای توسعه این نوع کشاورزی پرداخته می شود.

کشت فراسرزمینی چیست؟

کشت فراسرزمینی به سرمایه گذاری مستقیم یک کشور در بخش کشاورزی کشورهای دیگر اطلاق می شود. در این روش دولت یا بخش خصوصی زمین های کشاورزی کشورهای دارای منابع آبی و خاک حاصلخیز را خریداری یا اجاره می کنند و در آنجا محصولات مورد نیاز کشور خود را کشت کرده و سپس وارد می کنند.

مدیریت بحران آب و کاهش وابستگی به واردات

از جمله مزایای کشاورزی فراسرزمینی مدیریت بحران آب و کاهش فشار بر منابع داخلی است. ایران به دلیل قرارگیری در کمربند خشک جهانی با بحران کم آبی روبه روست. کشت محصولات آب بر مانند برنج ذرت و گندم در کشورهای پرآب از برداشت بی رویه آب های زیرزمینی و فرونشست زمین جلوگیری می کند.

همچنین با توجه به نوسانات بازار جهانی و محدودیت های تجاری کشت فراسرزمینی می تواند وابستگی کشور به واردات مواد غذایی را کاهش داده و در شرایط بحرانی از بروز کمبودهای ناگهانی در بازار جلوگیری کند. نکته مهم دیگر این است که برخی کشورها مانند قزاقستان برزیل و اوکراین زمین های حاصلخیز و نیروی کار ارزان دارند. سرمایه گذاری در این کشورها باعث کاهش هزینه های تولید و افزایش بهره وری در مقایسه با تولید داخلی می شود.

فرصت های اقتصادی و تجاری در کشاورزی فراسرزمینی

سرمایه گذاری در بخش کشاورزی کشورهای دیگر علاوه بر تأمین نیازهای داخلی فرصت هایی برای صادرات محصولات مازاد ایجاد اشتغال و افزایش تعاملات تجاری بین المللی را نیز فراهم می کند.

چالش های کشت فراسرزمینی

اما این تمام ماجرا نیست. چراکه کشاورزی فراسرزمینی علاوه بر فواید موجود ریسک ها و خطراتی نیز دارد که از جمله آن ها ریسک های سیاسی و تغییرات قوانین کشورهای میزبان است. کشورهای میزبان ممکن است قوانین خود را تغییر دهند یا سیاست های محدودکننده ای برای سرمایه گذاران خارجی اعمال کنند. این موضوع می تواند باعث عدم ثبات سرمایه گذاری و حتی از دست رفتن زمین های اجاره ای شود.

مشکلات لجستیکی و هزینه های انتقال محصولات

همچنین انتقال محصولات کشاورزی از کشورهای دیگر نیازمند زیرساخت های مناسب حمل ونقل نظیر بنادر راه آهن و ناوگان حمل ونقل دریایی است. هزینه های بالا و مشکلات لجستیکی می تواند مزایای اقتصادی این روش را کاهش دهد.

ریسک های اقلیمی در کشورهای میزبان

علاوه بر این موارد کشورهایی که هدف کشت فراسرزمینی قرار می گیرند نیز ممکن است با چالش های اقلیمی نظیر خشکسالی سیل و تغییرات دمایی مواجه شوند. این موضوع می تواند تولید محصولات را تحت تأثیر قرار داده و ریسک سرمایه گذاری را افزایش دهد.

چالش های اجرایی کشاورزی فراسرزمینی از نگاه مسئولان

در ادامه مطلب به گفت وگویی در خصوص کشاورزی فراسرزمینی که به عنوان یک طرح برای دستیابی به امنیت غذایی مطرح شده اما چندان نتیجه ای نداشته پرداخته شده است.

شاهپور علائی مقدم معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت جهاد کشاورزی در گفت وگو با باراناخبر پیشنهاد کرد که اصطلاح “کشت فراسرزمینی” به “کشاورزی فراسرزمینی” تغییر یابد زیرا این مفهوم تنها به کشت محصولات یک ساله زراعی محدود نمی شود بلکه دامپروری شیلات صنایع تبدیلی فرآوری بسته بندی و صادرات را نیز در بر می گیرد.

وی یکی از چالش های اساسی در اجرای طرح کشاورزی فراسرزمینی را مسئله لجستیک و جابه جایی محصولات دانست و گفت: ما تفاهم نامه هایی با کشورهایی نظیر ونزوئلا و نیکاراگوئه برای تولید محصولات پرآب بر داریم اما هنوز مشخص نیست که چگونه محصولات تولیدشده در این مناطق با وجود فاصله جغرافیایی زیاد به داخل کشور منتقل خواهد شد.

علائی مقدم تصریح کرد: تاکنون این طرح موفق نبوده زیرا علاوه بر مسائل لجستیکی ظرفیت کافی برای انتقال محصولات از مزارع فراسرزمینی به ایران وجود ندارد و یکی از راهکارهای پیشنهادی این است که تولیدات در همان کشورها به فروش برسد یا صادر شود.

لزوم اصلاح الگوی کشت در کشور

وی همچنین به اهمیت اصلاح الگوی کشت در کشور اشاره کرد و گفت: برای موفقیت در این زمینه لازم است که مشوق هایی برای کشاورزان در نظر گرفته شود. نمی توانیم از کشاورزان بخواهیم محصولات پرآب بر را کنار بگذارند مگر اینکه جایگزینی مناسب ارائه دهیم. یکی از این جایگزین ها توسعه تولید در محیط های کنترل شده مانند گلخانه هاست.

علائی مقدم در پایان تصریح کرد: در برنامه هفتم توسعه اصلاح الگوی کشت به عنوان یکی از راهبردهای اساسی مدنظر قرار گرفته اما اجرای آن نیازمند حمایت های عملی از کشاورزان و سرمایه گذاری در زیرساخت های لازم است.

انتهای پیام