باغی که مشهدالرضا شد! – باراناخبر

ایسناپلاس: حرم امام رضا (ع) که به حرم رضوی نیز معروف است، همواره برای شیعه و سنی به عنوان زیارتگاه و مرکز معنوی اهمیت داشته است. اما این حرم مطهر از سال 203 هجری تا امروز دستخوش تخریب، بازسازی و حوادث متعددی بوده است.

از وضعیت حرم مطهر قبل از دوره سامانیان اطلاعی در دست نیست و تنها حدس زده می‌شود که قبل از اسلام آتشکده‌ای با گنبدی در بالای آن وجود داشته است، اما دوره دیلیمیان را دوران شکوفایی آن می‌دانند. زیارتگاه در زمان «عضدول دیلم» بود که بقعه تعمیر و با تزیینات گوناگون تا حد زیادی تزیین شد. اطراف باغ «حمید بن قحطبه» خانه های مسکونی ساخته شده و قلعه مستحکمی از آن محافظت می کرده است. در این زمان بود که زیارت مرقد امام رضا (ع) در میان مسلمانان رواج بیشتری پیدا کرد.

وقتی حرم ویران شد و زیارت متوقف شد

اما در دوره «غزنوی» همه چیز متفاوت بود. «سبکتین» پادشاه متعصب غزنوی که از سال 387 تا 366 میلادی بر این منطقه حکومت می کرد، حرم مطهر امام رضا (ع) را تخریب و زیارت آن حضرت را ممنوع کرد. اما محمود غزنوی گنبدی را که توسط پدرش ویران شده بود، بازسازی کرد و بنای زیبایی بر روی آن بنا کرد. امیران غزنوی هر کدام برای بازسازی حرم رضوی گام برداشتند و مشهد را در کمترین زمان رونق بخشیدند.

پس از آن سلجوقیان دست به کار شدند و در قرن ششم و هفتم در محلی که امروزه «روضه منوره» نامیده می شود، تعمیرات و خدمات بسیاری انجام دادند. پس از مرمت بنا، سلطان سنجر سلجوقی گنبدی آجری زرد رنگ بر روی بقعه حرم مطهر ساخت. پس از مدتی گنبد را با صفحات طلای گرانبها تزئین کرد و در کنار آن مناره ای ساخت. گفته می شود این الواح هنوز در حرم یافت می شود.

چه کسی ضریح را با صفحات طلا تزئین کرد؟

به گفته برخی از کارشناسان، حرم امام رضا (ع) در زمان خوارزمشاهیان بازسازی های زیادی را پشت سر گذاشته و تعداد زیادی ورقه طلا و نقره حرم متعلق به این دوره است. بر دیوار شمالی گنبد به نام «صفه شاه طهماسبی» دو کتیبه مربوط به دوران خوارزمشاه وجود دارد. علاوه بر این، در ضلع شمالی رواق دارالحافظ، کتیبه ای با کاشی های ممتاز از همان دوره وجود دارد. دو محراب تخته‌ای توکار که در گذشته در حرم قرار می‌گرفت و اکنون در موزه موجود است، از آثار هنری این دوره است. محراب جنوب غربی و محراب جنوبی گنبد نیز متعلق به این دوره تاریخی است.

اگرچه حمله مغول منجر به کشتار و غارت مردم شهر شد، معبد آسیب چندانی ندید. زیرا کتیبه های سال 612 هجری قمری که قبل از این حمله قرار گرفته بود همچنان پابرجاست. اما فرسودگی و فرسودگی حرم در دوران حکومت ایلخانیان بازسازی شد.

ناصرالدین شاه و تذهیب ایوان غربی

کاجارها نیز سهم مهمی در توسعه حرم داشتند. در زمان فتحعلی شاه رواق دارالدیجافه و سومین ضریح حرم ساخته شد. ساختمان صحن آزادی (صحنی جدید) نیز در سال 1233 به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد و باغ غربی آن طلاکاری شد. همچنین ساخت رواق دارالساعده در حد فاصل میدان آزادی تا رواق گنبد حاتم خانی در سال 1251 در این دوره به پایان رسید.

ناصرالدین شاه نیز در زمان سلطنت خود دستور داد تا حیات ناصر و سقف مغران را با کاشی های طلا بپوشانند. اندکی بعد در زمان مظفرالدین شاه دو صحن قدیمی و جدید مرمت شد. پس از این و پس از وقایع انقلاب مشروطیت در ایران، ارتش روسیه تزاری به حرم امام رضا (ع) حمله کرد و آن را گلوله باران کرد. در اثر این حملات گنبد و قسمت هایی از حرم آسیب دید که با فعالیت حسین میرزا نیرالدوله و کمک خیرین اصلاح شد.

در سال 1307 هجری شمسی بار دیگر حرم امام ضاء علیه السلام مورد تعمیرات اساسی قرار گرفت و شعاع 180 متری از بالای گنبد و عرض 30 سانتی متر دور حرم قرار گرفت. اندکی بعد ساختمان های موزه، کتابخانه و تالارهای تشریفات به حرم اضافه شد.

پهلوی ها چه کردند؟

در سال 1353 خشت طلایی گنبد را که شفافیت خود را از دست داده بود برداشتند و پس از رنگ آمیزی مجدد با آب طلا آن را در جای خود قرار دادند. در زمان پهلوی این حرم نیز مرمت شد. همچنین با گسترش حرم، سقف فرسوده مسجد بالاسر با سقف بتنی جدید جایگزین شد و این سقف بازسازی و تزیین شد. ضریح نیز از ضلع شمالی گسترش یافت و به «دارالشکر» متصل شد. در طرح توسعه حرم در این دوره، بناهای جدیدی به آستانه اضافه شد و ساختمان موزه برپا شد. همچنین در حال و هوای مشهد تغییراتی از جمله تعریض جاده ها به وجود آمده است. دیوار قدیم حرم در ضلع فوقانی که ضخامت آن 90/2 بوده و وزن گنبد بر روی آن قرار گرفته بود تخریب و پی های بتنی جایگزین آن گردید. بر این اساس قسمت فوقانی توسعه یافت و فضای حرم توسعه یافت.

از جمله وقایع آخرین روزهای حکومت پهلوی، موضوع تیراندازی ماموران ساواک به تعدادی از فراریان در آبان ماه 57 بود که بر اثر آن چندین گلوله به توحیدخانه و دیوارهای کفش گنبد «اللهوردی خان» اصابت کرد. فروشگاه . ماموران همچنین گاز اشک آور را به معبد پرتاب کردند و در نهایت نتوانستند فراریان را دستگیر کنند. در نهایت استاندار خراسان در رادیو مشهد از مردم عذرخواهی کرد و مردم راهپیمایی اعتراضی برگزار کردند.

حرم بعد از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی ایران، طرح توسعه حرم پیگیری شد و گسترش زیادی یافت. در این دوره طلای گنبد که به دلیل زمان فرسوده شده بود با طلای نو جایگزین شد و گزارش این تعویض بر روی لوحی نوشته شد و بر روی گنبد قرار گرفت. از دیگر اقدامات انجام شده در این دوره می توان به ساخت رواق دارالولایه، تالار قدس، حیات جدید، سقاخانه، تالار جمهوری اسلامی، دو تاج پشت درهای شمالی و جنوبی، شیخ بهایی بست اشاره کرد. ، کتابخانه جدید، رضوی. دانشگاه علوم و گسترش کف حرم و اجرای زیرگذر زیر حرم است.

صحن جامع رضوی، رواق های دارالولایه، دارالهدایه، دارالرحمه و دارالعجبه از جمله رواق های ساخته شده در این دوره است. در این دوره چند شرط از جمله شیخ طبرسی بست و اشیاء مختلفی مانند ساختمان دانشگاه علوم اسلامی برپا شد. در این دوره تالار قدیم تالار انقلاب و تالار موزه تالار امام خمینی نامیده می شد.

در سال 1359 فضای اندرونی بنای حرم توسعه یافت و استواری گنبد افزایش یافت و درهای ورودی بنای حرم در ضلع جلویی و انتهای بقعه باز شد که در اسفند 1379 قرار گرفت.

در این دوره صحن جمهوری اسلامی، پیامبر اعظم (ص)، هدایت، کوثر و رواق امام خمینی (ره) ساخته شد و مساحت حرم از 12 هکتار در دوره های قبل به 70 هکتار رسید. هکتار تا سال 1392.

انتهای پیام