مهسا مژدهی: گروه بریکس از بازارهای نوظهوری مانند برزیل، روسیه هند و چین و افریقای جنوبی که بعدا اضافه شد، به یک اتحاد در دنیای واقعی تبدیل شده است که همچنین یک بانک بزرگ توسعه را کنترل می کند. کسی فکرش را نمی‌کرد که روزی چین، ایران و عربستان و بسیاری دیگر از کشورها دنبال حضور در گروه بریکس باشند.
بریکس چطور شروع به کار کرد؟
گروه بریکس در سال ۲۰۰۱ توسط اقتصاددان جیم اونیل برای جلب توجه به نرخ رشد قوی در برزیل ،روسیه هند و چین ابداع شد این ایده به عنوان یک تز خوش بینانه برای سرمایه گذاران در میان بدبینی بازار؛ پس از حملات تروریستی در ایالات متحده در ۱۱ سپتامبر همان سال در نظر گرفته شده بود. چهار کشور این ایده را گرفتند و با آن پیش رفتند. رشد سریع آنها در بریکس در آن زمان به این معنی بود که آنها منافع و چالش های مشترک داشتند. این کشورها قبلا در انجمن هایی مانند سازمان تجارت جهانی همکاری میکردند و احساس می کردند که نفوذ آنها در نظم جهانی تحت سلطه ایالات متحده بیشتر خواهد بود اگر صدای آنها با هم ترکیب شود. اولین نشست وزرای خارجه بریکس توسط روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶ برگزار شد. این گروه اولین نشست رهبران را در سال ۲۰۰۹ برگزار کرد. آفریقای جنوبی در پایان سال ۲۰۱۰ برای پیوستن به آن دعوت شد و عضویت خود را به قاره دیگری گسترش داد.
بریکس چه کاری انجام می دهد؟
افریقای جنوبی یک میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ برای مبارزه با بیماری همه گیر کرونا از بریکس قرض گرفت. آنها قصد دارند امسال در مورد امکان سنجی یک ارز مشترک بریکس بحث کنند. از لحاظ اقتصادی منابع طبیعی و محصولات کشاورزی برزیل و روسیه آنها را شرکای طبیعی برای تقاضای چین می کند. هند و چین ارتباطات تجاری ضعیف تری با یکدیگر دارند که بخشی از آن به دلیل رقابتهای سیاسی و اختلاف مرزی است. مانند سایر انجمن های چندجانبه مانند گروه هفت نشست های سالانه بریکس و ده‌ها نشست دیگر در سطح پایینتر، بیانیه های مشترکی را ارائه می دهند که توافق گسترده ای را اعلام میکنند، اما این بیانیه ها فاقد جزئیات هستند. بزرگترین مانع بر سر بریکس این است که کشورها منافع متفاوتی در مسائل مهم سیاسی و امنیتی از جمله روابط با ایالات متحده و سیستمهای حکومتی و ایدئولوژی های مختلف دارند.
چه کسانی در بریکس مسئول هستند؟
از لحاظ اقتصادی تولید ناخالص داخلی چین بیش از دو برابر اندازه هر چهار عضو دیگر است. در تئوری این باید بیشترین تاثیر را به آن بدهد. در عمل هند که اخیرا از نظر جمعیت از چین پیشی گرفته است، وزنه تعادل بوده است. به عنوان مثال بریکس به طور رسمی فشار بزرگ توسعه چین به نام ابتکار کمربند و راه را تایید نکرده است. بخشی از آن به این دلیل است که هند به پروژه های زیر ساختی کمربند و راه در قلمرو مورد مناقشه پاکستان، همسایه و رقیب اصلی خود اعتراض دارد. در بانک توسعه جدید که توسط اعضای بریکس تشکیل شده، هیچ سهامدار غالب وجود ندارد. دفتر مرکزی این بانک در شانگهای است اما توسط یک هندی و رئیس جمهور سابق برزیل دیلما روسف هدایت میشود.
روسیه با وجود حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ عضو بریکس باقی ماند. نشست رهبران بریکس در آن سال به صورت آنلاین برگزار شد و پوتین در آن شرکت کرد. سایر کشورهای بریکس موضع بی طرفانه گسترده‌ای نسبت به جنگ اوکراین اتخاذ کرده اند و آن را بیشتر یک مسئله منطقه ای میدانند تا یک بحران جهانی. با این حال جنگ روابط روسیه با نهادهای بریکس را تغییر داده استو بانک توسعه جدید به سرعت پروژه‌های روسیه را متوقف کرد و مسکو نتوانسته از طریق سیستم ارز خارجی مشترک بریکس به دلار دسترسی پیدا کند. اساسا با افزایش تحریم های امریکا، سایر کشورهای بریکس دسترسی مداوم به سیستم مالی مبتنی بر دلار را بر کمک به روسیه اولویت دادند.
تفاوت و شباهت بریکس با دیگر اتحادهای بین‌المللی چیست؟
به طور کلی بریکس شبیه به گروه ۲۰، در نشان دادن حرکت به سمت یک جهان چند قطبی‌تر و دور از سلطه ایالات متحده از پایان جنگ سرد است. این سیاست از طریق اتحادهایی مانند جی هفت و بانک جهانی هم اعمال میشود. دیگر گروه‌های چند جانبه که به عنوان بخشی از این روند نفوذ میکنند عبارتند از اوپک، سازمان همکاری شانگهای، بازار مشترک جنوبی و اتحادیه افریقا جنوب.
چه کسانی دنبال پیوستن به بریکس هستند؟
چین که به دنبال بالا بردن مشخصات خود در صحنه جهانی و مقابله با نفوذ غرب است؛ گفتگو در مورد گسترش این اتحاد را در سال گذشته آغاز کرد و باعث نگرانی در میان سایر اعضای آن شد. آنها تصور کردند که بهتر است نفوذ خود را در بریکس کاهش دهند. به سو کلال، سفیر افریقای جنوبی که ریاست بریکس را بر عهده دارد؛ پیشنهاد چین مساله مورد تمرک در اجلاس امسال خواهد بود. او در مصاحبه ای گفت که حداقل ۱۹ کشور ابراز علاقه کرده اند و از این تعداد ۱۳ کشور به طور رسمی درخواست پیوستن به آنها را کرده اند. از جمله کشورها می‌توان از عربستان سعودی و ایران، آرژانتین، امارات متحده عربی، الجزایر، مصر، بحرین و اندونزی دو کشور از شرق آفریقا و یک کشور از غرب آفریقا که سو کلال نام آنها را ذکر نکردة نام برد.
ارز بریکس جایگزین قابل قبول برای هژمونی دلار است؟
کارشناسان چینی میگویند تلاشهای کشورها برای جایگزینی دلار آمریکا در تجارت بین المللی به بالاترین سطح خود خواهد رسید. بلومبرگ اخیرا به نقل از وزیر امور خارجه افریقای جنوبی گزارش داد که گروه کشورهای بریکس این موضوع را مورد بحث قرار خواهد داد که احتمالا در دستور کار نشست سران کشورها در ژوهانسبورگ قرار دارد. گروه کشورهای بریکس، برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی یک سوم تولید اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند و تولید ترکیبی آنها از بزرگتر از اقتصادهای گروه هفت است. کارشناسان می گویند تمایل به ارزی که دسترسی بهتر و رفتار عادلانه تر در تجارت بین المللی را ارائه دهد، هدف اصلی کشورهای بریکس است آنها خاطر نشان کردند که دلار آمریکا که به عنوان ابزاری برای آمریکا برای اعمال هژمونی بین المللی استفاده میشود، باعث عدم اطمینان زیادی برای بهبود اقتصاد جهانی شده است. ژو یو، مدیر مرکز تحقیقات امور مالی بین المللی در آکادمی علوم اجتماعی شانگهای به گلوبال تایمز گفت که این بحث احتمالا تلاش کشورهای بریکس برای هدف بلند مدت یک واحد ارزی است.
ژو گفت که ایجاد یک ارز متحد برای گروهی از کشورها معمولا زمان زیادی طول می کشد و نیاز به سال ها همکاری دارد و در نهایت به معنای حذف تدریجی ارزهای محلی است.
با این حال در حال حاضر به نظر میرسد تلاش کشورهای بریکس بر روی طراحی یک واحد ارزی متمرکز شده است که به طور خاص برای حل و فصل تجارت مرزی استفاده میشود. نه یک واحد ارزی برای جایگزینی سایر ارزهای محلی که دشواری چنین تلاشهایی را کاهش میدهد و امکان پذیر بودن آن را افزایش می دهد.
مسدود کردن دارایی های روسیه توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا همچنین باعث شده است که کشورها بر روی جایگزین هایی برای رفتار با دلار به عنوان ارز ذخیره کار کنند.
تقریبا ۸۰ درصد از تجارت جهانی در حال حاضر به دلار آمریکا حل و فصل شده است.
در جریان سفر به اسپانیا در اواخر ماه آوریل لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس جمهور برزیل گفت که او از ایجاد یک ارز برای تجارت بین کشورهای بریکس حمایت میکند. پیش از این در شانگهای، لولا این سوال را مطرح کرد که چرا کشورها باید برای تجارت به دلار وابسته باشند. گائو لینگیون کارشناس آکادمی علوم اجتماعی چین در پکن به گلوبال تایمز گفت که سیاست پولی غیر مسئولانه آمریکا در سالهای اخیر دلار را پر از ریسک کرده است. گائو گفت: یک اقتصاد به بزرگی چین ممکن است بتواند برخی از خطرات را برای ظرفیت اقتصادی قوی خود دفع کند در حالی که برخی از کشورهای کوچکتر ممکن است بحرانهای مالی یا بدهی را تجربه کنند.
بیش از ۷۰ درصد از تجارت چین و روسیه در حال حاضر در ارزهای محلی حل و فصل شده است. بزرگترین تولید کننده خمیر چوب سخت در جهان که برزیلی است گفته که ممکن است یوان را برای صادرات محصولات خود به چین بپذیرد. پاکستان همچنین ممکن است از یوان برای خرید محموله نفت خام روسیه استفاده کند.
کارشناسان خاطرنشان کردند که چنین تحولاتی سرعت بین المللی شدن یوان را نیز تسریع خواهد کرد. گائو گفت که کشورهای بریکس شروع به افزایش تلاشهای خود برای تسویه تجارت با ارزهای دیگر کرده اند که یکی از آنها یوان است.
از طرف دیگر علی موسلی، وزیر تامین مصر گفته است که مصر به دنبال دور شدن از دلار امریکا در تجارت متقابل با چندین کشور عضو بلوک اقتصادی بریکس است. به گفته موسلی، مصر به دنبال استفاده از ارزهای محلی برای پرداخت هزینه واردات خود از هند، چین و روسیه است که اعضای کلیدی گروه بریکس هستند که شامل برزیل و افریقای جنوبی نیز می شود.
۳۱۱۳۱۲