موضوع انتقال پایتخت از شهر تهران برای نخستین بار در سال ۱۳۶۴ مطرح شد که پس از چند سال بحث و گفت و گو سرانجام به نتیجه نرسید. پس از آن در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ بار دیگر موضوع انتقال پایتخت پیگیری شد.
در سال ۱۳۹۱ طرح انتقال پایتخت با امضای ۱۵۱ نماینده وارد صحن علنی مجلس شد و قانون «امکان سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی تمرکززدایی از تهران» در سال ۱۳۹۴ به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید.
در اردیبهشت ۱۳۹۳ امیر خجسته رئیس وقت کمیسیون شورا ها و امور داخلی کشور در مجلس اعلام کرد که همدان سمنان و پردیس به عنوان گزینه های انتقال پایتخت سیاسی کشور مطرح هستند و مجلس درصدد آن است که با انجام بررسی های کارشناسانه مکان مناسبی را برای انتقال در نظر بگیرد.
موافقان و مخالفان در جلسات مختلف به بررسی انتقال پایتخت پرداختند و در حالی که تصور می شد این طرح سرانجام قرار است اجرا شود سال ۱۳۹۴ در نشستی به ریاست معاون اول رئیس جمهور اعضا با اتفاق نظر با تغییر مرکز سیاسی کشور مخالف کردند و طرح انتقال پایتخت منتفی شد.
انتقال پایتخت قطعی است؟
جمعیت زیاد مسائل زیست محیطی قرار گرفتن بر روی گسل زلزله و بسیاری دلایل دیگر وجود دارد که موضوع انتقال پایتخت را به یک موضوع جدی تبدیل کرده است اما هزینه های بسیار بالای اجرای این طرح باعث شده که تاکنون به مرحله اجرا نرسد.
با این حال در ماه های اخیر بار دیگر بحث انتقال پایتخت به طور جدی مطرح شده و شاید دلیل اصلی آن تأکید رئیس جمهور بر این موضوع است. پزشکیان روز ۱۰ دی در دیدار با مجمع نمایندگان استان سمنان با اشاره به مشکل کمبود آب و نابرابری منابع و مصارف در تهران پیشنهاد داد که پایتخت به یک شهر در کنار دریا منتقل شود. او تاکید کرد که این تغییر می تواند به حل مشکلات ملی کمک کند.
محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهوری نیز در روز ۱۱ دی در همایش مسئولان روابط عمومی دستگاه های اجرایی در خصوص انتقال پایتخت گفت: دو نظر متفاوت درباره پایتخت وجود دارد؛ یک نظر می گوید پایتخت در همین تهران بماند و نگاهی دیگر نیز تاکید می کند تهران کشش سرویس دهی به جمعیت بالای ۱۰ میلیون نفر را ندارد؛ انتقال پایتخت جز با رضایت و نظر مردم اماکن پذیر نیست.
کدام شهر پایتخت ایران می شود؟
در دهه اخیر از شهر های مختلفی به عنوان گزینه های احتمالی انتقال پایتخت نام برده شده است اما به تازگی رئیس دولت توجه را به سمت چند شهر جلب کرده و به نظر می رسد گزینه های پیشین دیگر مد نظر نیستند.
همانطور که اشاره شد مسعود پزشکیان پیشنهاد انتقال پایتخت به یک شهر ساحلی را مطرح کرده است. در شمال و جنوب ایران استان های گلستان گیلان مازندران سیستان و بلوچستان بوشهر هرمزگان و خوزستان به دریا راه دارند و شهر های مهم در این استان ها می توانند گزینه جایگزینی پایتخت باشند.
اما برای پیدا کردن آدرس دقیق تر از گزینه مد نظر پزشکیان برای انتقال پایتخت باید به سخنرانی پزشکیان در تابستان امسال بازگشت. پزشکیان ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ پس از بازدید از نمایشگاه فعالیت های زیربنایی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) گفت: اگر می خواهیم در منطقه اول باشیم نمی توانیم از رقبای خود عقب بمانیم بنابراین چاره ای نداریم جز اینکه مرکزیت اقتصادی و سیاسی کشور را به جنوب و نزدیک دریا منتقل کنیم؛ بنابراین ۳ استان گیلان مازندران و گلستان که در شمال کشور قرار دارند از گزینه های مد نظر خارج و شهر های مهم ۴ استان جنوبی کشور در فهرست باقی می مانند. در این میان گمانه زنی ها در خصوص انتقال پایتخت به شهری در استان هرمزگان و به طور خاص شهر بندرعباس بیشتر است؛ شهری که نبض تجارت ایران در سواحل خلیج فارس را در دست دارد و به نقطه ای مهم و استراتژیک برای اقتصاد کشور تبدیل شده است. البته این ظرفیت در سایر شهر های جنوبی کشور نیز وجود دارد و حتی برخی از صاحبنظران شهر شیراز را به عنوان یک شهر مهم در نزدیکی شهر های جنوبی کشور پیشنهاد کرده اند. با این حال همچنان مشخص نیست که در دولت و مجلس چقدر نسبت به انتقال پایتخت از تهران اراده وجود دارد و مشخص نیست آیا واقعاً در شرایط فعلی اجرای چنین طرحی امکان پذیر و به نفع منافع کلی کشور است یا خیر.