در یک پژوهش بررسی شد؛
شکل نگرفتن نظام ملی نشر علمی بر پایه برنامه ریزی راهبردی سبب به وجود آمدن زیست بومی آشفته با فرایند های مبهم می شود که پژوهشگران را در معرض سوءاستفاده سوءرفتار و عدم پاسخگویی قرار می دهد.
به گزارش خبرگزاری آنا مفهوم سیاستگذاری فرهنگی در بخش نشر از جمله مفاهیمی است که در قرن جدید مورد توجه کشور ها قرار گرفته است؛ ایران نیز از این مسئله مستثنی نیست.
آسیب شناسی زیست بوم نشر علمی ایران به ذینفعان کمک می کند تا بتوانند چالش ها پیامدها ناکارآمدی ها و زمینه های بهبود را شناسایی کنند و با درک عمیق تر این مسائل راه را برای اصلاح سیاست ها زیرساخت ها و فرایند هایی که زیربنای راه اندازی نظام ملی نشر علمی است هموار کنند و بستر های رشد و توسعه نشر علمی در ایران را فراهم نمایند.
پژوهشگران در مقاله ای با عنوان «موانع پیاده سازی نظام ملی نشر علمی در ایران» به این موضوع پرداخته اند که نبود یک نظام یکپارچه پیامد های تقریبا مشابه مانند یکپارچه نبودن سامانه های نشر علمی و نبود امکان دسترسی یکپارچه به اطلاعات نبود امکان آینده نگری و پیشبینی برای بحران های آتی تضعیف فرصت های همکاری و ارتباطات علمی نبود نهاد تعریف شده برای مدیریت نشر علمی ابهام و کلی گویی در سیاستگذاری های کلان کاهش انگیزه پدیدآوران از تولید برون داد های علمی در سطح ملی نگرانی سرمایه گذاران به برگشت سرمایه در زیست بوم نشر علمی را در مناطق مختلف جهان در پی دارد.
* پیاده سازی نظام ملی نشر علمی در کشور
در این پژوهش علاوه بر مسائل یادشده مسائلی مانند سیاستگذاری برنامه ریزی تفکیک مسئولیت نهاد های مرتبط با حوزه نشر علمی جامع نبودن و یا کهنه بودن قوانین و مقررات نشر علمی نبود قوانین متناسب با بستر های جدید قوانین انحصاری که طبق اساسنامه یا آئین نامه به برخی سازمان ها داده شده دغدغه نبودن نشر علمی برای جامعه علمی مقاومت در برابر تغییر در میان ذینفعان نشر علمی نبود رویکرد اقتصادی به نشر علمی کشور استقلال طلبی تملک خواهی و عدم تمایل مراکز علمی دولتی برای حضور در نظام یکپارچه مشکلات دیگری است که در خصوص پیاده سازی نظام ملی نشر علمی در کشور مطرح می شود که متناسب با بافت این کشور اثرات و نتایج متفاوتی را برای زیست بوم نشر علمی ایران در پی دارد.
* زیست بوم نشر علمی در راستای پیاده سازی نظام ملی
به زعم این پژوهش مشکلات فعلی و آتی زیست بوم نشر علمی مانع از شکل گیری یک نظام یکپارچه در این راستا می شود. شکل نگرفتن نظام ملی نشر علمی بر پایه برنامه ریزی راهبردی سبب به وجود آمدن زیست بومی آشفته با فرایند های مبهم می شود که پژوهشگران را در معرض سوءاستفاده سوءرفتار و عدم پاسخگویی قرار می دهد.
در این پژوهش آمده است که در داخل کشور انجام شده است نیز بر اهمیت این مسئله تأکید شده است. نبود مرجعی که بتواند استاندارد های نشر علمی را تببین کند به شکل گرفتن معیار های غیراستاندارد برای داوری و ارزیابی انواع قالب های اطلاعاتی منجر می شود که در نهایت کیفیت انتشارات علمی کشور را تضعیف می کند.
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش نبود یک چارچوب قوی مانع از توسعه اعتماد و شفافیت در ارتباطات علمی می شود و در نهایت اعتبار و یکپارچگی نشر علمی را تضعیف می کند.
این پژوهش نشان می دهد که شفاف نبودن معیار های ارزیابی و ضعیف شدن ارتباطات علمی در نهایت به تضعیف قوه خلاقیت در میان متخصصان و تولید سرمایه های فرهنگی ضعیف منجر خواهد شد.
* تدوین خط مشی زیست بوم نشر علمی کشور
به زعم این پژوهش اختلاف نظر خبرگان در راستای مدیریت و تصمیم گیری برای برنامه ریزی هدایت و آینده نگری زیست بوم نشر علمی حاکی از این است که نگارش برنامه راهبردی نشر علمی مستلزم همکاری ذینفعان مختلف این زیست بوم از جمله نهاد های سیاسی و حکمرانی جامعه دانشگاهی نهاد های فرهنگی و نهاد های صنعتی است.
این پژوهش بیان می کند که چنین همکاری در تدوین خط مشی زیست بوم نشر علمی کشور می تواند به کاهش تضاد منافع افزایش مسئولیت پذیری و ایجاد شرایط عادلانه برای ذینفعان کمک کنند.
بنابراین از طریق تلاش و همکاری جمعی و هماهنگ است که می شود در کشور سیستمی ایجاد کرد که به تعالی مسئولیت پذیری و در نهایت پیشرفت انتشارات علمی منجر شود. با توجه به یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود:
- طراحی برنامه راهبردی انتشارات علمی کشور؛
- نگاشت نهادی دستگاه های موازی نشر علمی و تبیین وظایف هر یک از متولیان نشر علمی؛
- یکپارچه سازی اصول اخلاقی حوزه نشر علمی مطابق استاندارد های بین المللی و بافت علمی – فرهنگی کشور؛
- شناسایی و گروه بندی استاندار های موجود در حوزه انتشارات علمی به منظور یکپارچه سازی سامانه های موجود در نشر علمی؛
- طراحی نظام جامع ارزیابی علمی کشور؛
- شناسایی خلاهای موجود در حقوق انتشارات علمی برای حفظ حقوق ذینفعان؛
- یکپارچه سازی آئیننامه های نشر با تأکید بر توسعه ارتباطات علمی کشور؛
- شناسایی و رتبهبندی عناصر مؤثر در دوره های آموزشی انتشارات علمی.
این پژوهش به کوشش افروز همراهی و رویا پورنقی (دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران) و داریوش مطلبی (دانشیار دانشکده علوم انسانی) انجام شده است.