پیر توضیح می دهد که نه طبقه بالایی را دیگر پیران (عقول برتر) ترتیب داده اند و دو طبقه زیرین را او (عقل فعال) فراهم کرده است. بنیه قوی ساخته های عقول برتر نشان می دهد که آن ها پایدار و غیرقابل فسادند، در حالی که ساخته های عقل فعال (عالم کون و فساد) قابل تغییر و زوال هستند.

سپس سالک درباره فرزندان و ملک پیران می پرسد. پیران جفت ندارند (نماد تجرد از هیولی)، اما هر یک فرزندی (نفوس فلکی) و آسیابی (افلاک) دارند که فرزندانشان بر آن گماشته اند. این فرزندان پیوسته به آسیا و پدر خود می نگرند، یعنی هم در افلاک تدبیر و تأثیر می گذارند و هم از علت خود (عقل) کسب علم می کنند. آسیاب پیر کنار صفه چهار طبقه دارد و فرزندان او بسیارند (نماد چهار عنصر و صور جسمانی بی شمار که بر مواد جهان طاری می شوند). پیر توضیح می دهد که کنیزکی حبشی (هیولی یا ماده) دارد که هرگاه آماده شود، فرزندی از او حاصل می شود، بدون آنکه تغییری در او (عقل فعال) پدید آید. این نماد چگونگی صدور صور بر مواد است: هیولی در تعامل با عقل فعال، مستعد پذیرش صورت می شود.

آموزش سالک و کشف حقایق

سالک از پیر درخواست می کند که علم خیاطت را به او بیاموزد. پیر با تبسم می گوید که انسان را به این کارگاه اصلی راهی نیست، اما به او می آموزد که خیش و مرقع خود را عمارت کند. این عمارت کردن نمادی از علم طب است که سالک با آن می تواند بدن خود (مرقع) را تدبیر و مزاجش را تعدیل کند و سلامت نفس خویش را تأمین نماید. این بخش از آموزش به آن معناست که سالک ابتدا باید به تدبیر عالم صغیر (وجود خود) بپردازد.

سپس سالک از پیر می خواهد که کلام خدا را به او بیاموزد. پیر می گوید که تا سالک در شهر (عالم محسوس) باشد، نمی تواند کلام خدا را به طور کامل بیاموزد، اما آنچه ممکن باشد، به او تعلیم می دهد. پیر هجایی بس عجب (منطق و قواعد تفکر صحیح) به سالک می آموزد که با آن می تواند هر سری را که می خواست بداند و هر مشکلی را در علوم حل کند. این منطق، پایه و اساس شناخت حقایق کلی است.

در ادامه، سالک علم ابجد (حکمت لدنی و علوم غیبی) را می آموزد و لوح (حس مشترک) او با این معارف نقش می پذیرد. این علم، به او اجازه می دهد تا به حقایق عجیبی دست یابد که در حد و قیاس نگنجد. هر زمان که مشکلی برای سالک پیش می آمد، آن را بر شیخ عرضه می کرد و آن اشکال حل می شد، به این معنا که با اتصال به عالم عقل، نتیجه هر استدلال و پرسشی به صورت فیض بر او فایض می شد.

راز دو پر جبرئیل (اوج مکاشفه)

یکی از اوج های مکاشفه سالک، پرسش او درباره &strong>پرهای جبرئیل است. پیر توضیح می دهد که جبرئیل دو پر دارد: یکی پر راست که نور محض است و نماد جنبه وجوبی و نسبت با حق (عالم ارواح و خیر مطلق) است. دیگری پر چپ که پاره ای نشان تاریکی بر اوست، شبیه کلفی بر روی ماه و به پای طاوس می ماند. این پر، نماد جنبه امکانی و نسبت با نابود (عالم کون و فساد و عالم ماده) است. این دو پر، بیانگر دو صفت وجودی ممکنات از دیدگاه اشراقی هستند: وجوب از ناحیه علت (حق) و امکان از ناحیه ذات خود.

آواز پر جبرئیل، تجلی و فیض دائم الهی در تمام موجودات است که هم خیر و هم شر را شامل می شود. حقایقی که در خاطر القا می شوند و نداهای قدسی، همگی آواز پر جبرئیل از جانب پر راست او هستند. حتی قهر، صیحه، و حوادث نیز از آواز پر جبرئیل هستند، اما از پر چپ او، زیرا عقل فعال در عالم کون و فساد نیز مؤثر است. در واقع، این آواز، بیانگر جریان دائم فیض الهی است که در هر ذره از هستی، از مجردترین عقول تا مادی ترین پدیده ها، جاری است.

پایان مکاشفه و بازگشت به عالم حس

مکاشفه سالک با برآمدن روز و ناپدید شدن پیران به پایان می رسد. این برآمدن روز و بسته شدن در بیرونی (عالم روح) و باز شدن در شهر (عالم جسم)، نمادی از بازگشت سالک از عالم معنی به عالم بیداری و حس است. بازاریان که وارد می شوند، نمادی از حواس ظاهری و مشغولیت های دنیوی هستند که دوباره کار خود را آغاز می کنند.

سالک پس از این مکاشفه، دچار حسرت فراوان می شود. این حسرت، دلتنگی برای عالم معنی و پایداری شوق او به حقیقت است. این پایان نشان می دهد که اگرچه تجربه عرفانی ممکن است گذرا باشد و انسان به عالم حس بازگردد، اما تأثیر آن تجربه و شوق به آن عالم، در وجود او باقی می ماند و او را برای همیشه در جستجوی حقیقت نگاه می دارد.

مفاهیم کلیدی و نمادشناسی در آواز پر جبرئیل

آواز پر جبرئیل اثری سرشار از نمادها و مفاهیم عمیق است که هر یک لایه ای از جهان بینی اشراقی سهروردی را آشکار می سازند. برای درک این رساله، لازم است با برخی از این مفاهیم کلیدی آشنا شویم.

سالک و سفر وجودی

شخصیت اصلی این داستان، سالک است که تجسد انسان در جستجوی حقیقت و کمال است. سفر او، روایتی از سلوک درونی و معنوی است که هر فرد می تواند در زندگی خود تجربه کند. این سفر از عالم مادی و تعلقات آن آغاز می شود و به سوی عالم عقول و حقایق الهی اوج می گیرد. سالک در هر مرحله، از حجاب ها و موانعی عبور می کند، معرفت های جدیدی کسب می کند و به حقایق والاتری دست می یابد. این داستان به خواننده یادآور می شود که هر فرد، ظرفیت چنین سفری را در خود دارد و راه رسیدن به حقیقت، مسیری درونی و پر از مکاشفات است.

عقل و نور

در فلسفه سهروردی، &strong>نور، جوهر اصلی هستی و منشأ تمام موجودات است. عقل نیز تجلی این نور و واسطه معرفت است. شمع در دست سالک، نماد عقل است که در ظلمت جهل، راه را روشن می کند و انسان را به سوی سعادت رهنمون می شود. پیر کنار صفه که نماد عقل فعال است، نشان دهنده نقش محوری عقل در شناخت و رهایی انسان است. عقل فعال، نوری است که از عالم بالا بر نفوس انسانی می تابد و آن ها را به سوی کمال هدایت می کند. این نور، نه تنها منبع علم است، بلکه خود حیات بخش و رازگشا نیز محسوب می شود.

عالم مثال (ناکجاآباد)

مفهوم ناکجاآباد در این رساله، به