آیا امکان افزایش مهریه وجود دارد؟

خیر، امکان افزایش مهریه به عنوان مهرالمسمی پس از عقد نکاح وجود ندارد. رویه قضایی و قوانین فعلی، تنها راه را برای ثبت مهریه، زمان عقد می دانند. با این حال، می توان از طرق قانونی دیگر برای افزایش تعهدات مالی زوج به زوجه، مانند صلح یا اقرار به دین، استفاده کرد که ماهیت حقوقی متفاوتی از مهریه اصلی دارند.

مهریه، این حق مالی که در لحظه جاری شدن خطبه عقد، بر ذمه زوج مستقر می شود، از دیرباز یکی از مهم ترین ستون های مالی ازدواج در فرهنگ و قانون ایران بوده است. این حق که بر پایه شرع و قانون بنا شده، تضمینی برای زوجه در طول زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود. اما در گذر زمان و با تغییر شرایط زندگی، گاهی زوجین با این پرسش مهم مواجه می شوند که آیا امکان تغییر در این تعهد مالی پس از عقد وجود دارد؟ آیا می توان میزان مهریه ثبت شده در سند نکاح را افزایش داد یا کاهش داد؟

ابهامات زیادی پیرامون این موضوع وجود دارد و تصورات غلط رایج، گاهی افراد را به مسیرهای حقوقی اشتباهی سوق می دهد. این مقاله با هدف روشن کردن این پیچیدگی ها، پاسخ های حقوقی دقیق و راهکارهای عملی را در اختیار مخاطبان قرار می دهد. ما به تفصیل بررسی خواهیم کرد که چه تمایزی میان مهریه اصلی و تعهدات مالی جدید وجود دارد و چگونه می توان با رعایت موازین قانونی، به اهداف مالی مورد نظر زوجین دست یافت.

مهریه چیست؟ نگاهی به مفهوم و ماهیت حقوقی آن

مهریه، که در اصطلاحات فقهی و حقوقی با واژگانی چون صداق، صداقیه، کابین و فرض نیز شناخته می شود، به مالی گفته می شود که شوهر در هنگام عقد نکاح به همسر خود می پردازد یا متعهد به پرداخت آن در آینده می شود. این مال می تواند وجه نقد، سکه، ملک، منفعت یا هر چیز دیگری باشد که ارزش مالی و مشروعیت شرعی و قانونی داشته باشد. مهریه نمادی از صداقت، تعهد و احترام مرد به زن در آغاز زندگی مشترک است و جایگاه ویژه ای در نظام حقوق خانواده ایران دارد.

در قانون مدنی ایران، سه نوع اصلی مهریه پیش بینی شده است:

• مهرالمسمی: مهریه ای است که میزان آن به صورت صریح و با توافق طرفین در زمان عقد نکاح تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. این رایج ترین نوع مهریه است.
• مهرالمثل: در صورتی که در عقد نکاح، مهریه تعیین نشده باشد یا تعیین آن باطل باشد و مقاربت صورت گرفته باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل بر اساس وضعیت اجتماعی، خانوادگی و سایر مشخصات زن تعیین می گردد.
• مهرالمتعه: اگر در عقد نکاح مهریه تعیین نشده باشد و طلاق قبل از مقاربت واقع شود، مرد مکلف به پرداخت مهرالمتعه است که با توجه به وضعیت مالی مرد تعیین می شود.

اهمیت عقد نکاح در تعیین و تثبیت مهریه بسیار اساسی است. به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، حتی اگر مقاربت صورت نگرفته باشد، زن مالک مهریه خود می شود. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت بیان می کند: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این ماده نشان دهنده استقلال مالی زن و حق مالکیت او بر مهریه است. سند ازدواج نیز در این میان نقش یک سند رسمی را ایفا می کند که مهریه توافق شده را به صورت قانونی ثبت و اعتبار آن را تضمین می کند. این سند، پشتوانه قانونی برای مطالبه مهریه در آینده محسوب می شود.

آیا افزایش مهریه پس از عقد به عنوان مهریه اصلی امکان پذیر است؟

این پرسشی است که بسیاری از زوجین، به ویژه پس از گذشت مدتی از زندگی مشترک و در مواجهه با تغییرات اقتصادی یا سایر ملاحظات، با آن روبرو می شوند. پاسخ صریح و قاطع به این سوال، مطابق قانون و رویه قضایی فعلی کشور، خیر است.

افزایش مهریه پس از عقد نکاح به عنوان مهرالمسمی یا مهریه اصلی که در سند ازدواج ثبت شده است، از نظر حقوقی امکان پذیر نیست. دلایل حقوقی متعددی برای این عدم امکان وجود دارد:

• اصالت مهریه به زمان عقد: مهریه در اصل، عوضی است که در زمان انعقاد عقد نکاح و در برابر آن تعیین و مقرر می شود. ماهیت آن با جاری شدن صیغه عقد تثبیت شده و نمی توان آن را پس از عقد به صورت مستقیم افزایش داد و همچنان عنوان مهریه اصلی را برای مبلغ اضافه شده حفظ کرد.
• رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری (شماره ۴۸۸ مورخ ۱۵/۶/۱۳۸۸): این رای از اهمیت بالایی برخوردار است. پیش از صدور این رای، برخی رویه ها و بخشنامه های ثبتی امکان افزایش مهریه را پس از عقد با تنظیم اقرارنامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی مجاز می دانستند. اما با صدور این رای، وضعیت به کلی دگرگون شد. دیوان عدالت اداری پس از استعلام از فقهای شورای نگهبان، اعلام کرد که «مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد واقع شده است و ازدیاد مهر بعد از عقد شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن، خلاف موازین شرع شناخته شد.»

رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری به صراحت بیان می دارد که هرگونه ازدیاد مهر پس از عقد، شرعاً صحیح نبوده و قابلیت ترتیب آثار مهریه بر آن وجود ندارد. این امر منجر به ابطال بخش نامه های ثبتی سابق شد که امکان افزایش مهریه با اقرارنامه رسمی را فراهم می کرد.

در نتیجه این رای، بند ب قسمت ۱۵۱ بخش نامه های ثبتی که پیش از آن، افزایش مهریه با اقرارنامه رسمی را ممکن می دانست، ابطال شد. این تصمیم، تکلیف را روشن کرد که هرگونه توافق بر افزایش مبلغ در سند ازدواج (به عنوان مهریه) باطل و بی اثر است و مبلغ اضافه شده، عنوان مهریه را نخواهد داشت.

با وجود برخی نظرات حقوقی مخالف پیش از صدور رای وحدت رویه که این توافقات را به دلیل ماهیت مالی مهریه مجاز می دانستند، اکنون رویه قضایی و نظر شرعی شورای نگهبان، بر عدم امکان افزایش مهریه به عنوان مهرالمسمی پس از عقد، تأکید دارد.

این به معنای پایان هرگونه امکان برای افزایش حمایت مالی از زوجه نیست، بلکه به معنای آن است که هرگونه تعهد مالی جدید باید تحت عنوان و ماهیتی مستقل از مهریه اصلی تعریف شود. این تمایز حیاتی، کلید درک راهکارهای قانونی جایگزین است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

راه های قانونی (جایگزین) برای افزایش تعهد مالی زوج به زوجه پس از عقد

همان طور که گفته شد، افزایش مهریه به عنوان مهرالمسمی پس از عقد امکان پذیر نیست. اما این به معنای بن بست کامل نیست. زوجین می توانند با استفاده از روش های قانونی دیگر، تعهدات مالی جدید و مستقلی را برای زوج در قبال زوجه ایجاد کنند. تأکید می شود که این اقدامات، افزایش مهریه نیستند، بلکه ایجاد تعهدات مالی جدید و مستقل از مهریه اصلی به شمار می روند و احکام مهریه (مانند محدودیت ۱۱۰ سکه یا ممنوعیت خروج از کشور بر اساس بدهی مهریه) بر آن ها جاری نیست. این تمایز در هنگام مطالبه بسیار مهم است.

۱. صلح بلاعوض یا هبه

یکی از کارآمدترین راه ها برای افزایش تعهد مالی زوج به زوجه، استفاده از عقد صلح بلاعوض یا هبه است.

• تعریف و ماهیت: هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به دیگری تملیک می کند. صلح بلاعوض نیز توافقی است که به موجب آن، مالی به صورت رایگان از سوی یک طرف به طرف دیگر منتقل می شود. در هر دو حالت، زوج می تواند تمام یا قسمتی از اموال خود (نقدی، غیرنقدی، منقول یا غیرمنقول) را به همسرش منتقل کند.
• نحوه اجرا: برای اطمینان از اعتبار و قابلیت اجرا، تنظیم سند رسمی صلح نامه یا هبه نامه در دفاتر اسناد رسمی اکیداً توصیه می شود. این اسناد رسمی، در مراجع قضایی از اعتبار بالایی برخوردار هستند و انکار آن ها دشوار است.
• مثال های عملی: زوج می تواند مبلغی پول، تعداد مشخصی سکه، سهام یک شرکت، یک دستگاه خودرو، یک قطعه ملک و یا هر مال دیگری را به همسر خود صلح یا هبه کند.
• آثار حقوقی: این مال، یک دین یا تعهد مستقل بر ذمه زوج است و زوجه می تواند در صورت عدم پرداخت، آن را از طریق مراجع قضایی مطالبه کند. با این حال، همان گونه که اشاره شد، احکام خاص مهریه بر آن جاری نیست.

۲. تعهد کتبی یا اقرارنامه رسمی

روش دیگری برای ایجاد تعهد مالی جدید، تنظیم تعهد کتبی یا اقرارنامه رسمی است.

• تعریف: در این روش، زوج به بدهکاری مبلغی یا تعهد به پرداخت مالی به زوجه اقرار می کند. این اقرار به معنای اذعان به وجود یک دین یا تعهد مالی بر عهده اوست.
• نحوه اجرا: بهترین و معتبرترین راه، تنظیم اقرارنامه رسمی در دفترخانه اسناد رسمی است. این سند از قدرت اجرایی بالایی برخوردار است. همچنین، می توان یک سند عادی با امضا و اثر انگشت زوج و تأیید چند شاهد معتبر تنظیم کرد، اما اعتبار سند رسمی به مراتب بالاتر است.
• آثار حقوقی: اقرارنامه رسمی یا تعهد کتبی، یک دین و تعهد مالی قانونی ایجاد می کند که زوجه می تواند آن را از طریق دادگاه مطالبه کند. این تعهد نیز ماهیت مهریه ندارد، بلکه یک دین مستقل به حساب می آید.

۳. افزودن شروط ضمن عقد جدید (برای تضمین مالی زوجه)

اگرچه این روش مستقیماً مهریه را افزایش نمی دهد، اما می تواند تضمین های مالی دیگری را برای زوجه در شرایط خاص (مانند طلاق) ایجاد کند و در عمل، پشتوانه مالی او را تقویت نماید.

• هدف: ایجاد مکانیزم های حمایتی مالی جدید برای زوجه، علاوه بر مهریه اصلی.
• مثال ها:
  • شرط پرداخت مبلغ مشخصی (علاوه بر مهریه) در صورت طلاق یا فوت زوج.
  • شرط مشارکت در اموال حاصل از زندگی مشترک در صورت طلاق (تقسیم اموال).
  • شرط وکالت در طلاق با شرط مالی مشخص (مثلاً در صورت طلاق از سوی زوجه به شرط بذل فلان مبلغ).
  • شرط انتقال قسمتی از اموال زوج به زوجه در صورت وقوع شرایط خاص (مانند ازدواج مجدد زوج، ترک انفاق، سوء رفتار و…).
• نحوه اجرا: تنظیم سند رسمی الحاقیه به عقدنامه یا یک سند مستقل در دفاتر اسناد رسمی، برای این شروط ضروری است. این امر به شروط اعتبار قانونی بخشیده و امکان مطالبه آن ها را فراهم می کند.

در تمام این روش ها، تمایز قائل شدن میان مهریه و دین جدید از اهمیت حیاتی برخوردار است. مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده قبل از هر اقدامی، برای انتخاب بهترین و مؤثرترین راهکار، کاملاً ضروری است.

آیا کاهش مهریه پس از عقد امکان پذیر است؟

در حالی که افزایش مهریه به عنوان مهرالمسمی پس از عقد با محدودیت های قانونی مواجه است، کاهش مهریه از طرق قانونی مشخصی امکان پذیر است. این امر معمولاً زمانی اتفاق می افتد که زن به دلایلی، تمایل به بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه خود به شوهرش را داشته باشد.

۱. ابراء ذمه

ابراء یکی از رایج ترین و مؤثرترین روش ها برای کاهش مهریه است.

• تعریف و ماهیت: ابراء در اصطلاح حقوقی به معنای ساقط کردن دین از ذمه مدیون توسط دائن (طلبکار) است. در اینجا، زوجه (دائن) می تواند تمام یا قسمتی از مهریه خود را به زوج (مدیون) ببخشد و ذمه او را از این تعهد بری کند.
• شرایط:
  • قصد و اراده واقعی زوجه: این اقدام باید با میل و رضایت کامل زوجه و بدون هیچ گونه اکراه، اجبار یا تهدید صورت گیرد.
  • اهلیت کامل زوجه: زوجه باید عاقل، بالغ و رشید باشد و از نظر قانونی توانایی تصمیم گیری در امور مالی خود را داشته باشد.
  • ثبت رسمی: اگرچه ابراء یک عمل حقوقی یک طرفه (ایقاع) است و برای صحت آن نیاز به قبول زوج نیست، اما برای جلوگیری از انکار احتمالی زوجه در آینده و اثبات آسان تر آن، ثبت رسمی ابراء در دفتر اسناد رسمی اکیداً توصیه می شود.
• نکته مهم: ابراء معمولاً غیرقابل رجوع است. یعنی پس از اینکه زوجه ذمه زوج را ابراء کرد، نمی تواند پشیمان شده و دوباره آن قسمت از مهریه را مطالبه کند. این ویژگی، ابراء را از هبه مهریه متمایز می کند.

۲. هبه مهریه به زوج

روش دیگر برای کاهش مهریه، هبه کردن مهریه به زوج است.

• تعریف: در این حالت، زوجه تمام یا قسمتی از مهریه خود را (به شرط اینکه عین معین باشد، مثلاً یک ملک یا تعدادی سکه مشخص) به زوج هبه می کند.
• تفاوت با ابراء: تفاوت اصلی هبه با ابراء در قابلیت رجوع است. در هبه، زوجه (واهب) تحت شرایط خاصی (مانند زمانی که مال موهوبه هنوز باقی است و تغییر ماهیت نداده باشد) می تواند از هبه خود رجوع کند و مالی را که هبه کرده بود، پس بگیرد. این حق رجوع در ابراء وجود ندارد.
• نحوه اجرا: برای هبه مهریه نیز، تنظیم سند رسمی هبه نامه در دفتر اسناد رسمی اهمیت زیادی دارد. همچنین، در هبه، قبض و اقباض مال موهوبه (یعنی تحویل و تحول مال) از شرایط صحت عقد است.

به طور خلاصه، کاهش مهریه از طریق ابراء یا هبه امکان پذیر است، اما هر یک از این روش ها دارای شرایط و آثار حقوقی خاص خود هستند که باید با دقت مورد توجه قرار گیرند. مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده می تواند در انتخاب روش مناسب و اطمینان از صحت اقدامات حقوقی، بسیار کمک کننده باشد.

شرایط عمومی و اختصاصی لازم برای هرگونه توافق

برای اینکه هرگونه توافق مربوط به مهریه، چه در جهت افزایش تعهدات مالی زوج و چه در جهت کاهش مهریه، از اعتبار حقوقی برخوردار باشد و در مراجع قضایی قابل استناد و اجرا باشد، لازم است شرایط عمومی و اختصاصی صحت معاملات و اعمال حقوقی رعایت شود. این شرایط اساس و پایه هرگونه معامله یا ایقاع در نظام حقوقی ایران هستند.

شرایط عمومی صحت معاملات (بر اساس ماده ۱۹۰ قانون مدنی)

ماده ۱۹۰ قانون مدنی شرایط اساسی برای صحت هر معامله را به شرح زیر برشمرده است:

1. قصد و رضای طرفین: برای هرگونه توافقی، اعم از صلح، هبه، اقرار به دین یا ابراء، باید قصد و اراده واقعی طرفین وجود داشته باشد. این قصد و رضا باید آزادانه و بدون اکراه، اجبار، فریب یا اشتباه شکل گرفته باشد. به عنوان مثال، اگر زوجه تحت فشار شدید خانوادگی یا تهدید مهریه خود را ابراء کند، این ابراء فاقد اعتبار قانونی خواهد بود.
2. اهلیت طرفین: طرفین توافق (زوج و زوجه) باید از اهلیت قانونی برای انجام معامله برخوردار باشند. این به معنای آن است که آن ها باید عاقل، بالغ و رشید باشند. افراد صغیر، مجنون یا سفیه، به دلیل عدم اهلیت، نمی توانند به تنهایی و بدون اذن ولی یا قیم، در امور مالی خود تصرفات حقوقی انجام دهند.
3. موضوع معین و مشخص: موضوع توافق باید کاملاً معین و مشخص باشد. یعنی مالی که قرار است هبه یا صلح شود، یا مبلغی که به آن اقرار می شود، یا میزان مهریه ای که ابراء می گردد، باید به وضوح مشخص و فاقد ابهام باشد تا جای هیچ گونه تردید یا نزاعی باقی نماند.
4. جهت مشروع: جهت و هدف از انجام توافق باید مشروع و قانونی باشد. توافقی که با هدف نامشروع یا خلاف قوانین آمره و نظم عمومی انجام شود، باطل و بی اعتبار است. به عنوان مثال، اگر زوجی مبلغی را با هدف انجام عملی غیرقانونی به همسر خود ببخشد، این هبه فاقد اعتبار خواهد بود.

شرایط اختصاصی

علاوه بر شرایط عمومی فوق، برخی اعمال حقوقی دارای شرایط اختصاصی نیز هستند که رعایت آن ها برای صحت آن عمل حقوقی ضروری است:

• برای هبه: یکی از مهم ترین شرایط اختصاصی عقد هبه، نیاز به قبض و اقباض مال موهوبه (تحویل و تحول) است. یعنی تنها با ایجاب و قبول، هبه کامل نمی شود، بلکه باید مال مورد هبه به تصرف متهب (کسی که مال به او هبه می شود) درآید. به عنوان مثال، اگر زوج ملکی را به زوجه هبه کند، لازم است سند مالکیت به نام زوجه منتقل شده یا به تصرف فیزیکی او درآید.
• برای ابراء: ابراء یک ایقاع (عمل حقوقی یک طرفه) است و بر خلاف عقود، به قبول طرف مقابل (مدیون) نیاز ندارد. تنها اراده واقعی زوجه (ابراءکننده) کافی است. با این حال، همان طور که پیش تر اشاره شد، ثبت رسمی آن در دفاتر اسناد رسمی برای اثبات و جلوگیری از انکار در آینده، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• برای ثبت رسمی: برای هرگونه تغییر یا ایجاد تعهد مالی جدید که نیاز به ضمانت اجرایی بالا و اعتبار رسمی دارد، مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و تنظیم سند رسمی ضروری است. این سند به عنوان یک دلیل قاطع در مراجع قضایی قابل استناد است و بار اثبات را برای طرفین آسان تر می کند.

درک و رعایت دقیق این شرایط، تضمین کننده صحت و اعتبار حقوقی توافقات مربوط به مهریه یا سایر تعهدات مالی میان زوجین است. عدم رعایت هر یک از این شرایط می تواند منجر به بطلان یا عدم نفوذ عمل حقوقی انجام شده شود و به تبع آن، حقوق طرفین را به خطر اندازد.

نکات مهم حقوقی و توصیه های عملی

در مسائل حقوقی مربوط به مهریه و تعهدات مالی زوجین، آگاهی و دقت عمل از اهمیت بالایی برخوردار است. تجربه های قضایی نشان می دهد که بسیاری از اختلافات و مشکلات بعدی ناشی از عدم اطلاع کافی یا اقدام نادرست در مراحل اولیه است. در اینجا به برخی از نکات مهم و توصیه های عملی اشاره می شود:

ضرورت مشاوره حقوقی

قبل از هرگونه اقدام برای افزایش یا کاهش مهریه، یا ایجاد هر نوع تعهد مالی جدید، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص خانواده مشورت کنید. این مشاوران با دانش و تجربه خود می توانند شما را با تمام جنبه های قانونی و پیامدهای احتمالی تصمیمتان آشنا کنند. آن ها به شما کمک می کنند تا بهترین و امن ترین راهکار را با توجه به شرایط خاص خود انتخاب کنید و از بروز مشکلات حقوقی در آینده پیشگیری نمایید. هر موردی دارای جزئیات منحصر به فردی است که تنها با مشورت تخصصی می توان به آن پرداخت.

اهمیت سند رسمی

برای هرگونه توافق جدید یا تغییر در تعهدات مالی، تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی اعتبار و ضمانت اجرایی بسیار بالاتری دارد. اسناد رسمی به دلیل ماهیت خود، قابل انکار نیستند و به راحتی در مراجع قضایی قابل استناد می باشند. در حالی که اسناد عادی ممکن است مورد تردید یا انکار قرار گیرند و اثبات آن ها دشوارتر باشد. با ثبت رسمی، از حقوق خود به بهترین نحو محافظت خواهید کرد.

آثار حقوقی متفاوت: درک تفاوت بین مهریه و دین جدید

درک این نکته که مهریه اصلی با دین یا تعهد مالی جدید تفاوت های اساسی دارد، حیاتی است. این تفاوت در جنبه های اجرایی و قضایی خود را نشان می دهد:

• محدودیت ۱۱۰ سکه: قانون حمایت از خانواده، وصول مهریه را تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن) مشمول ضمانت اجرای حبس می کند. مبالغ مازاد بر این سقف، اگرچه قابل مطالبه هستند، اما منجر به حبس مدیون (زوج) نمی شوند. این محدودیت برای دین جدید که از طریق صلح، هبه یا اقرارنامه ایجاد شده باشد، اعمال نمی شود و تمام مبلغ آن به صورت عادی قابل مطالبه است.
• بحث اعسار: در مورد مهریه، زوج می تواند برای پرداخت آن تقاضای اعسار (نقص مالی) کند و تقاضای تقسیط نماید. در مورد دین جدید نیز امکان تقاضای اعسار وجود دارد، اما ممکن است رویه های قضایی در بررسی شرایط اعسار برای دیون مختلف، تفاوت هایی داشته باشند.
• ممنوع الخروجی: ممنوع الخروجی زوج به دلیل عدم پرداخت مهریه نیز دارای قواعد خاص خود است و معمولاً تا سقف ۱۱۰ سکه اعمال می شود. این امر نیز در مورد دیون جدید نیازمند بررسی شرایط خاص خود است.

به همین دلیل، هر تصمیمی برای ایجاد یا تغییر تعهدات مالی، باید با درک کامل این تفاوت ها و با توجه به پیامدهای حقوقی آتی آن اتخاذ شود.

حفظ مدارک

تمامی اسناد و مدارک مربوط به توافقات جدید، اعم از صلح نامه، هبه نامه، اقرارنامه یا الحاقیه به عقدنامه را با دقت نگهداری کنید. این اسناد، پشتوانه اثبات حقوق شما در مراجع قانونی هستند و ممکن است در آینده برای مطالبه یا دفاع از حقوق خود به آن ها نیاز پیدا کنید.

با رعایت این نکات و توصیه های عملی، زوجین می توانند با اطمینان خاطر بیشتری در مسیرهای حقوقی مربوط به مهریه و تعهدات مالی گام بردارند و از حقوق خود به نحو احسن دفاع کنند.

نتیجه گیری

پرسش آیا امکان افزایش مهریه وجود دارد یکی از دغدغه های رایج در زندگی زناشویی است که ابهامات زیادی را در پی دارد. همان طور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، افزایش مهریه به عنوان مهرالمسمی یا مهریه اصلی پس از عقد نکاح، مطابق قانون و رویه قضایی فعلی، امکان پذیر نیست. رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری، صراحتاً بر این موضوع تأکید کرده و هرگونه توافق بر افزایش مهریه را فاقد اعتبار شرعی و قانونی به عنوان مهریه دانسته است.

اما این به معنای بن بست کامل برای زوجینی که قصد تغییر در تعهدات مالی خود را دارند، نیست. راه های قانونی جایگزینی وجود دارد که از طریق آن ها می توان تعهدات مالی جدید و مستقل از مهریه اصلی را برای زوج به نفع زوجه ایجاد کرد. این روش ها شامل صلح بلاعوض یا هبه (انتقال مال به صورت رایگان)، تعهد کتبی یا اقرارنامه رسمی (اذعان به بدهکاری یا تعهد به پرداخت مال) و افزودن شروط ضمن عقد جدید (برای تضمین های مالی) می شوند. هر یک از این روش ها ماهیت حقوقی متفاوتی از مهریه دارند و آثار قانونی خاص خود را در پی خواهند داشت.

از سوی دیگر، کاهش مهریه پس از عقد، از طریق روش های قانونی مانند ابراء ذمه (بخشیدن مهریه توسط زوجه) و هبه مهریه به زوج، کاملاً امکان پذیر است. در هر دو حالت، رعایت شرایط عمومی صحت معاملات (قصد و رضا، اهلیت، موضوع معین و جهت مشروع) و همچنین شرایط اختصاصی هر عمل حقوقی (مانند قبض و اقباض در هبه یا عدم نیاز به قبول در ابراء) الزامی است.

مهم ترین درس این بررسی جامع، تأکید بر اهمیت آگاهی حقوقی و مشورت با متخصصین است. تفاوت بین مهریه اصلی و دین جدید از نظر اجرایی و قانونی (مانند سقف ۱۱۰ سکه یا ممنوع الخروجی) بسیار چشمگیر است و عدم درک صحیح این تفاوت ها می تواند به مشکلات حقوقی جدی منجر شود. بنابراین، هرگونه تصمیم گیری در این زمینه باید با دقت، آگاهی کامل از جوانب قانونی و با راهنمایی مشاوران حقوقی صورت گیرد تا حقوق هر دو طرف به بهترین شکل ممکن حفظ شود.